Το ενδομήτριο σπείραμα ή ενδομήτριο σπιράλ (IUD) είναι ένας τρόπος αντισύλληψης που χρησιμοποιείται από γυναίκες. Πρόκειται για μια κατασκευή σε σχήμα Τ, ύψους περίπου 3 εκατοστών, φτιαγμένη είτε από ειδικό πλαστικό και χαλκό, είτε μόνο από ειδικό εύκαμπτο πλαστικό, που τοποθετείται μέσα στην κοιλότητα της μήτρας, αποκλειστικά και μόνο από γυναικολόγο.

Είδη ενδομήτριου σπειράματος

Υπάρχουν 2 είδη ενδομήτριου σπειράματος (IUD), τα οποία παρόλο που έχουν το ίδιο σχήμα, λειτουργούν τελείως διαφορετικά:

• Σπιράλ χαλκού

Ονομάζεται έτσι, ακριβώς επειδή ο κεντρικός άξονας του τυλίγεται από ένα εξαιρετικά λεπτό σπιράλ από χαλκό. Ο χαλκός έχει την ιδιότητα να αποτρέπει το σπέρμα από το να φτάσει στο ωάριο και να το γονιμοποιήσει και ταυτόχρονα να εμποδίζει το ενδομήτριο να προετοιμαστεί για την εμφύτευση του ζυγωτού.

Δεν περιέχει ορμόνες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από γυναίκες που αντιμετωπίζουν παθήσεις οι οποίες καθιστούν απαγορευτική τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) και η θρομβοφιλία. Επιπλέον, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως μορφή επείγουσας αντισύλληψης.  

• Ορμονικό σπιράλ

Λειτουργεί απελευθερώνοντας σταδιακά πολύ μικρές ποσότητες της ορμόνης προγεστερόνης στην μήτρα, επηρεάζοντας το ενδομήτριο να προετοιμαστεί για την εμφύτευση του ζυγωτού. Ταυτόχρονα, εμποδίζει το σπέρμα να φτάσει στο ωάριο και να το γονιμοποιήσει. Εξαιτίας της ορμόνης που απελευθερώνει, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα η περίοδος να γίνει πιο «ελαφριά», δηλαδή να διαρκεί λιγότερες μέρες, να αποβάλλεται μικρότερη ποσότητα αίματος ή να είναι πιο ήπια τα συμπτώματα, ενώ σε μερικές περιπτώσεις οι περίοδοι σταματούν εντελώς.

Μπορεί να αποτελέσει μέρος της θεραπείας για την εμμηνόπαυση, την ενδομητρίωση και άλλων διαταραχών περιόδου. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, διαφαίνεται ότι κάποιες μάρκες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου, όπως επίσης και της φλεγμονώδους νόσου της πυέλου (PID).

Πώς τοποθετείται το ενδομήτριο σπείραμα –  Διαδικασία τοποθέτησης 

Η τοποθέτηση του σπιράλ είναι μια σύντομη διαδικασία, η οποία διαρκεί 5-20 λεπτά και γίνεται ιδανικά στις τελευταίες ημέρες της περιόδου. Πριν από την τοποθέτηση του, ιδιαίτερα αν ο γυναικολόγος δε γνωρίζει το ιατρικό σας ιστορικό, μπορεί να προτείνει τεστ ΠΑΠ και καλλιέργεια κολπικού υγρού, για τη διερεύνηση πιθανών λοιμώξεων ή τεστ εγκυμοσύνης.

Πριν από την τοποθέτηση είναι σημαντικό να συζητήσετε με τον γυναικολόγο την αντοχή σας στην ενόχληση ή τον πόνο που μπορεί να νιώσετε κατά την τοποθέτηση. Συνήθως, ο τρόπος αντιμετώπισης είναι είτε η εκ των προτέρων λήψη αναλγητικών, είτε η τοπική αναισθησία και σε ειδικές περιπτώσεις υπό γενική αναισθησία τύπου μέθη.

Η τοποθέτηση γίνεται με παρόμοιο τρόπο όπως το τεστ ΠΑΠ: αφού ξαπλώσετε στο ιατρικό κρεββάτι, τοποθετήσετε τα πόδια σας ανοιχτά και λυγισμένα και χαλαρώσετε, όσο είναι δυνατόν, ο γιατρός τοποθετεί τον κολποδιαστολέα. Αν έχετε συμφωνήσει σε τοπική αναισθησία, αυτή γίνεται πριν την τοποθέτηση του κολποδιαστολέα. Έπειτα, προχωράει με προσοχή στη τοποθέτηση του σπειράματος στην μήτρα διαμέσου του τραχήλου. Το σπείραμα αρχικά είναι διπλωμένο και ανοίγει σε σχήμα Τ, μόλις φτάσει στην σωστή θέση. Ταυτόχρονα τα δύο μαλακά νήματα που υπάρχουν στο κάτω μέρος, απλώνονται, φτάνοντας στο πάνω μέρος του τραχήλου, από όπου ο ιατρός μπορεί να ελέγχει αν βρίσκεται στη σωστή θέση.

Μετά την τοποθέτηση μπορεί να βιώσετε κάποιες παρενέργειες όπως περιορισμένη κολπική αιμορραγία, πόνους περιόδου ή πόνους στην μέση. Αυτές φυσιολογικά υποχωρούν μέσα στην ίδια μέρα ή μέσα σε λίγες μέρες.

Πλεονεκτήματα ενδομήτριου σπιράλ

Τα πλεονεκτήματα του ενδομήτριου σπειράματος (IUD) μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:

• Έχει 99% ποσοστό επιτυχίας
• Λειτουργεί άμεσα μετά την τοποθέτηση
• Προσφέρει μακροχρόνια προστασία (3-10 χρόνια, ανάλογα με το είδος)
• Αποτελεί μια οικονομική λύση αντισύλληψης, δεδομένης της αποτελεσματικότητας του σε βάθος χρόνου
• Αφαιρείται σε περίπτωση που αλλάξει η επιθυμία για τεκνοποίηση, χωρίς παρενέργειες σε σχέση με τη γονιμότητα
• Δεν απαιτεί πρόγραμμα ή συγκεκριμένες δράσεις για να λειτουργήσει (πχ. σωστή περιοδική λήψη αντισυλληπτικών χαπιών)
• Είναι ασφαλής η χρήση του κατά την περίοδο του θηλασμού
• Μπορεί να τοποθετηθεί μετά από τοκετό
• Μπορεί να τοποθετηθεί μετά από αποβολή ή εξωμήτρια κύηση

Σε ποιες περιπτώσεις δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ενδομήτριο σπείραμα;

Το ενδομήτριο σπείραμα (IUD) δε συνίσταται ως μέθοδος αντισύλληψης σε περιπτώσεις όπου υπάρχει:

• Εγκυμοσύνη ή πιθανότητα (επιθυμητής) εγκυμοσύνης
• Ανεξήγητη κολπική αιμορραγία
• Ουρολοίμωξη
• Μόλυνση από Σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα
• φλεγμονώδους νόσου της πυέλου (PID)
• Μυκητιασική ή επαναλαμβανόμενη κολπίτιδα
• Πιθανότητα καρκίνου του ενδομητρίου ή του τραχήλου της μήτρας
• Ανωμαλίες της μήτρας
• Αλλεργία στον χαλκό (για το σπιράλ χαλκού)
• Παθήσεις που δεν επιτρέπουν τη λήψη ορμονών (για το ορμονικό σπιράλ)

Οι κολπικές εκκρίσεις είναι μια φυσιολογική και καθημερινή λειτουργία του γυναικείου σώματος. Παρόλα αυτά, σε πολλές γυναίκες δημιουργούν αμηχανία ή ντροπή, επειδή έχουν συνδεθεί με την έλλειψη καθαριότητας της ευαίσθητης περιοχής ή την ύπαρξη παθήσεων όπως τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ). Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις οι κολπικές εκκρίσεις απλά εκτελούν το ρόλο τους ως μέσου καθαρισμού και λίπανσης του κόλπου, απόρριψης και καταπολέμησης βακτηρίων και μολύνσεων.

Κολπικές εκκρίσεις και περίοδος – Πώς είναι τα φυσιολογικά κολπικά υγρά;

Η συμμετοχή των κολπικών εκκρίσεων στη διαδικασία της περιόδου, της σεξουαλικής επαφής και της εγκυμοσύνης είναι ιδιαίτερα σημαντική. Το χρώμα, η σύσταση και η ποσότητά τους μπορεί να αλλάζει κατά τις διαφορετικές φάσεις της εμμήνου ρύσεως. Πιο συγκεκριμένα:

• Αρχή του κύκλου (1-5 ημέρα): Οι εκκρίσεις είναι συνήθως κόκκινου (ανοιχτού ή σκούρου χρώματος) ή καφεκόκκινες.
• Μετά την περίοδο (6-14 ημέρα): Μπορεί να παρατηρηθούν μειωμένες κολπικές εκκρίσεις. Καθώς το ωάριο αρχίζει να ωριμάζει, γίνονται θολές, λευκού ή κίτρινου χρώματος και κάποιες φορές κολλώδης.
• Πριν την ωορρηξία (14–25 ημέρα): Οι εκκρίσεις έχουν σύσταση σαν ασπράδι αυγού. Μετά την ωορρηξία, επανέρχονται στην προηγούμενη κατάσταση.
• Πριν την περίοδο (25–28 ημέρα): Οι εκκρίσεις μειώνονται.

Φυσικά, η ποσότητα των κολπικών εκκρίσεων διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα, ενώ αλλάζουν και ανάλογα με την ηλικία. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η αύξηση των κολπικών εκκρίσεων είναι απόλυτα φυσιολογική. Αυτό συμβαίνει αφενός επειδή το σώμα θωρακίζεται, ώστε να αποτρέψει λοιμώξεις από το να φτάσουν στη μήτρα και αφετέρου εξαιτίας των αυξημένων επιπέδων προγεστερόνης. Κατά την εμμηνόπαυση, οι κολπικές εκκρίσεις μειώνονται, δημιουργώντας πρόβλημα κολπικής ξηρότητας. Η κολπική ξηρότητα, μπορεί επίσης να προκύψει και από άλλους παράγοντες όπως η φαρμακευτική αγωγή για υπογονιμότητα, ενδομητρίωση ή καρκίνο (χημειοθεραπείες), η κατάθλιψη και το άγχος.

Πότε τα κολπικά υγρά δεν είναι φυσιολογικά;

Αλλαγές στο χρώμα, την υφή, την οσμή ή την ποσότητα των συνηθισμένων κολπικών εκκρίσεων μπορεί να υποδεικνύουν την ύπαρξη κάποιας μόλυνσης ή λοίμωξης.

Αν οι εκκρίσεις είναι άσπρες και έχουν σύσταση σαν τυρί cottage ή συνοδεύονται από δυσάρεστη και έντονη μυρωδιά, μπορεί να υποδεικνύουν μόλυνση.

Αν οι εκκρίσεις είναι γκρί, μπορεί να πρόκειται για μια συχνή βακτηριακή λοίμωξη που ονομάζεται βακτηριακή κόλπωση ή κολπίτιδα Gardnerella.

Αν οι εκκρίσεις είναι ροζ, συνήθως είναι φυσιολογικές και συνδέονται με την έναρξη της περιόδου, την ωορρηξία, την εμφύτευση του ζυγωτού στη μήτρα (έναρξη της εγκυμοσύνης) ή μικροτραυματισμούς στον τράχηλο ή τον κόλπο κατά τη διάρκεια του σεξ.

Αν οι εκκρίσεις είναι κόκκινες και εμφανίζονται ανάμεσα στις περιόδους ή μετά τη σεξουαλική επαφή, τότε μπορεί να υποδεικνύουν παθήσεις όπως πολύποδες μήτρας, σπανιότερα καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ή του ενδομήτριου.

Αν οι εκκρίσεις είναι πράσινου ή έντονου κίτρινου χρώματος, συνήθως πρόκειται για κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα ή βακτηριακή κολπίτιδα.

Ποιες παθήσεις μπορούν να αλλοιώσουν τις κολπικές εκκρίσεις;

Οι κολπικές εκκρίσεις μπορούν να προκληθούν από διάφορες αιτίες. Οι πιο συνηθισμένες είναι παθήσεις όπως:

• Η μυκητιασική κολπίτιδα
• Η βακτηριακή κολπίτιδα
• Τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ), όπως ο ιός HIV (AIDS), τα χλαμύδια και οι τριχομονάδες
• Η ατροφία του κόλπου (ατροφική κολπίτιδα) κατά την εμμηνόπαυση
• Οι πολύποδες μήτρας
• Ο γυναικολογικός καρκίνος (καρκίνος του αιδοίου, καρκίνος των ωοθηκών, καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, καρκίνος του ενδομήτριου)

Επιπλέον, ασυνήθιστες αλλαγές στις κολπικές εκκρίσεις μπορούν να επιφέρουν και καταστάσεις όπως:

• Ένα ταμπόν που έχει ξεχαστεί μέσα στον κόλπο για περισσότερη ώρα από το φυσιολογικό
• Ερεθισμοί, αλλεργικές αντιδράσεις και εξανθήματα από σαπούνια, απορρυπαντικά, λιπαντικά και κρέμες
• Η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών
• Η λήψη αντιβιοτικών
• Οι κολπικές πλύσεις
• Ο σακχαρώδης διαβήτης για τον οποίο δε λαμβάνεται φαρμακευτική αγωγή

Πότε πρέπει να επισκεφτώ γυναικολόγο για τις κολπικές εκκρίσεις;

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, συνίσταται η επίσκεψη σε γυναικολόγο όταν οι κολπικές εκκρίσεις εμφανίζουν αλλαγές στην οσμή, το χρώμα ή και τη σύσταση τους. Μαζί με αυτές τις αλλαγές, η επίσκεψη γίνεται επιτακτική όταν συντρέχουν και ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:

• Κολπικό κνησμό (φαγούρα)
• Πόνο ή δυσφορία γενικά ή και κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και της ούρησης
• Οίδημα (πρήξιμο) ή ερυθρότητα του κόλπου ή του αιδοίου
• Αιμορραγία μετά το σεξ, στην εμμηνόπαυση, ανάμεσα στις περιόδους ή κατά την ούρηση
• Κακοσμία που θυμίζει ψάρι ή μαγιά
• Εξανθήματα, δερματικές αλλοιώσεις, φουσκάλες ή πληγές γύρω από τα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό
• Κονδυλώματα γύρω από τα γεννητικά όργανα, τον πρωκτό, το στόμα ή το λαιμό

Η αντισύλληψη είναι ένα σημαντικό κομμάτι της αναπαραγωγικής υγείας και είναι απαραίτητη για τα άτομα που δεν είναι έτοιμα να κάνουν παιδιά ή επιθυμούν να έχουν έλεγχο στο πότε θα προκύψει μια εγκυμοσύνη. Πλέον υπάρχει μια πλειάδα αντισυλληπτικών μεθόδων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν, η κάθε μια από τις οποίες συνοδεύεται από οδηγίες οι οποίες πρέπει να τηρούνται για να είναι αποτελεσματικές.

Παράλληλα, το ζήτημα της αντισύλληψης συνοδεύεται από αρκετή παραπληροφόρηση, τόσο σχετικά με το πώς χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά οι μέθοδοι αντισύλληψης, όσο και με διάφορους μύθους για τρόπους οι οποίοι υποτίθεται ότι προσφέρουν αντισύλληψη.

Παρακάτω έχω συγκεντρώσει 5 βασικές συμβουλές για σωστή αντισύλληψη:

1. Αντισύλληψη σε μεγαλύτερες ηλικίες

Σε πολλούς ανθρώπους υπάρχει ακόμα η πεποίθηση ότι η εγκυμοσύνη δεν είναι πιθανή λόγω ηλικίας ή όταν η περίοδος μιας γυναίκας είναι ακανόνιστη. Στην πραγματικότητα, στις γυναίκες, παρόλο που οι πιθανότητες για μια εγκυμοσύνη αλλάζουν σε κάθε δεκαετία, μια εγκυμοσύνη συνεχίζει και είναι πιθανή μέχρι την εμμηνόπαυση, δηλαδή μέχρι να μην έρθει καθόλου περίοδος για 12 συνεχόμενους μήνες.

Παράλληλα, όσον αφορά την ανδρική γονιμότητα, αυτή επίσης μειώνεται αντίστοιχα με την ηλικία. Μολαταύτα, οι άνδρες μπορούν να προκαλέσουν μια εγκυμοσύνη ακόμα και στα 60 ή 70 τους χρόνια. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο κίνδυνος γενετικών ανωμαλιών και άλλων επιπλοκών στο έμβρυο αυξάνεται ανάλογα με την ηλικία του άνδρα.

2. Επείγουσα αντισύλληψη

Η επείγουσα αντισύλληψη αφορά μεθόδους που χρησιμοποιούνται από γυναίκες μετά το σεξ, οι οποίες στοχεύουν στην αποτροπή της εμφύτευσης του ζυγωτού στη μήτρα ή την καθυστέρηση της ωορρηξίας.

Η πιο διαδεδομένη και άμεση μέθοδος αυτής της κατηγορίας είναι το «χάπι της επόμενης ημέρας». Αποτελεί έναν εξαιρετικά ασφαλή τρόπος επείγουσας αντισύλληψης. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικό, πρέπει να ληφθεί το αργότερο 2-5 ημέρες μετά τη σεξουαλική επαφή. Όσο συντομότερα ληφθεί, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας έχει.

Διαβάστε περισσότερα για την επείγουσα αντισύλληψη

3. Αντισυλληπτικά χάπια

Τα αντισυλληπτικά χάπια είναι μια πολύ διαδεδομένη αντισυλληπτική μέθοδος. Ωστόσο, για να είναι αποτελεσματικά πρέπει να λαμβάνονται συστηματικά, σύμφωνα με τις οδηγίες του γυναικολόγου. Τα αντισυλληπτικά χάπια δεν είναι αποτελεσματικά αμέσως μετά τη λήψη τους. Εάν αρχίσετε να τα παίρνετε εντός 5 ημερών από την έναρξη της περιόδου, τότε η αποτελεσματικότητα τους είναι σημαντική. Αντίθετα, αν η έναρξη λήψης του χαπιού γίνει σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του κύκλου, σημαίνει ότι απαιτείται τουλάχιστον μια εβδομάδα για έχει αποτέλεσμα και είναι προτιμότερο να χρησιμοποιηθεί παράλληλα και άλλη μέθοδος αντισύλληψης, όπως το προφυλακτικό.

4. Αντισύλληψη και ΣΜΝ

Αντισυλληπτικές μέθοδοι φραγμού, όπως τα προφυλακτικά και το dental dam, μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο μετάδοσης πολλών σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων (ΣΜΝ). Για να είναι αποτελεσματική, η χρήση πρέπει να γίνεται σε κάθε κολπική, πρωκτική και στοματική επαφή. Το προφυλακτικό ή το dental dam πρέπει να αλλάζεται σε κάθε αλλαγή σεξουαλικής πράξης, όπως επίσης και κατά τη χρήση σεξουαλικών βοηθημάτων. Ωστόσο, αυτές οι μέθοδοι δεν μπορούν να αποτρέψουν όλα τα ΣMN, καθώς κάποια εξ αυτών, όπως ο έρπης ή ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), μπορούν να υπάρχουν και σε μέρη των γεννητικών οργάνων που δεν καλύπτονται από τα προφυλακτικά ή το dental dam.

Τα υπόλοιπα είδη αντισύλληψης, όπως τα χάπια, το ενδομητρικό σπείραμα και η στείρωση, δεν αποτρέπουν την εξάπλωση των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων από τον ένα σύντροφο στον άλλο κατά τη διάρκεια του σεξ.

5. Αναποτελεσματικοί τρόποι αντισύλληψης

Υπάρχουν διάφοροι μύθοι σχετικά με τρόπους που μπορούν να προσφέρουν αντισύλληψη, οι οποίοι δεν είναι φαρμακευτικοί ή εγκεκριμένοι από την ιατρική κοινότητα. Τέτοιοι μύθοι, οι οποίοι δεν προσφέρουν αποτελεσματική αντισύλληψη, είναι:

• Η ούρηση της γυναίκας μετά το σεξ

Η ουρήθρα και ο κόλπος είναι δύο διαφορετικά όργανα, συνεπώς η ούρηση μετά το σεξ δεν εμποδίζει το σπέρμα που έχει εισέλθει ήδη στη μήτρα μέσω του τραχήλου. 

• Η κολπική πλύση μετά το σεξ

Η κολπική πλύση δεν είναι αποτελεσματική μέθοδος αντισύλληψης, καθώς μετά την εκσπερμάτιση, το σπέρμα εισέρχεται στον τράχηλο της μήτρας και είναι μακριά από οποιοδήποτε σημείο που μπορεί να έρθει σε επαφή με την πλύση. Επιπροσθέτως, η κολπική πλύση δε συνιστάται, καθώς μπορεί να διαταράξει την ευαίσθητη βακτηριακή ισορροπία του κόλπου, προκαλώντας ερεθισμούς ή μολύνσεις.

• Η εκσπερμάτιση εκτός του κόλπου (διακοπτόμενη επαφή)

Το «τράβηγμα» πριν από την εκσπερμάτιση, δεν είναι αποτελεσματική μέθοδος αντισύλληψης, καθώς είναι πιθανό κάποια προσπερματικά υγρά απελευθερωθούν πριν την κορύφωση. Επιπλέον, ορισμένοι άνδρες μπορεί να μην έχουν τη θέληση ή την αυτοκυριαρχία που απαιτείται για μία διακοπτόμενη επαφή. Ως αποτέλεσμα, αυτή η μέθοδος έχει ως αποτέλεσμα εγκυμοσύνες σε ποσοστό περίπου 22%. 

• Ο μη αποκλειστικός θηλασμός

Ο θηλασμός μπορεί να συμβάλλει στην αντισύλληψη, μόνο για τις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό και όταν δεν έχει επανέλθει η περίοδος και το μωρό τρέφεται αποκλειστικά μόνο με μητρικό γάλα. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, το πιθανότερο είναι ότι η ωορρηξία θα ξαναρχίσει να συμβαίνει απροειδοποίητα, ακόμα και 2 μήνες μετά τον τοκετό, συνεπώς η θηλάζουσα μητέρα θα πρέπει να χρησιμοποιεί αντισύλληψη εάν επιθυμεί να αποφύγει μια νέα  εγκυμοσύνη.

Ο όρος προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο περιγράφει το σύνολο των συμπτωμάτων που βιώνουν οι γυναίκες στο διάστημα μεταξύ της ωορρηξίας και της έναρξης της περιόδου, δηλαδή από μερικές μέρες έως και δύο εβδομάδες πριν την έναρξη της περιόδου. Υπολογίζεται ότι 3 στις 4 γυναίκες έχουν βιώσει συμπτώματα του συνδρόμου για κάποιο χρονικό διάστημα, ενώ προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο με σοβαρά συμπτώματα και συστηματική εμφάνιση βιώνουν περίπου το 3-8% των γυναικών. Στην δεύτερη περίπτωση, αυτή των γυναικών που τα συμπτώματα του PMS είναι τόσο έντονα που έχουν επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους, ο όρος που χρησιμοποιούμε είναι προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (PMDD).

Ποια είναι τα συμπτώματα του PMS;

Τα συμπτώματα του PMS μπορεί να διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα, ή ακόμα και ανά μήνα στην ίδια τη γυναίκα ή σε διαφορετικές περιόδους της ζωής της. Ωστόσο, τείνουν να παρουσιάζονται σε επαναλαμβανόμενα και προβλέψιμα μοτίβα με τις αλλαγές να σχετίζονται περισσότερο με την έντασή τους.

Τα συμπτώματα που σχετίζονται με το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο είναι πολλά και ποικίλλουν, αν και οι περισσότερες γυναίκες βιώνουν πολύ λίγα εξ αυτών. Τα συμπτώματα χωρίζονται σε σωματικά και συμπεριφορικά – συναισθηματικά.

Σωματικά συμπτώματα

• Μυϊκός πόνος ή πόνος στις αρθρώσεις
• Πονοκέφαλος
• Ευαισθησία ή πόνος στο στήθος
• Ακμή
• Αίσθημα κόπωσης
• Κράμπες
• Πρήξιμο στην κοιλιά
• Κατακράτηση υγρών με αποτέλεσμα την αύξηση του βάρους
• Δυσκοιλιότητα ή διάρροια
• Δυσανεξία στο αλκοόλ
• Λιπαρότητα στα μαλλιά
• Ασυνήθιστη ευαισθησία στο φως ή τους ήχους
• Ασυνήθιστη αδεξιότητα στις κινήσεις

Συμπεριφορικά – συναισθηματικά συμπτώματα

• Κυκλοθυμία και ευερεθιστότητα
• Συναισθηματικά ξεσπάσματα (θυμός ή κλάμα)
• Αϋπνία
• Άγχος
• Δυσκολία συγκέντρωσης ή προβλήματα μνήμης
• Μελαγχολία ή καταθλιπτική διάθεση
• Αλλαγές στη σεξουαλική επιθυμία (συνήθως μείωσή της)
• Αλλαγές στην όρεξη για φαγητό, ιδιαίτερα ανάγκη για κατανάλωση γλυκού
• Κοινωνική απόσυρση

Ποια είναι τα αίτια του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου;

Η επιστημονική έρευνα μέχρι σήμερα δεν έχει οδηγηθεί σε ένα τελικό συμπέρασμα ως προς τα αίτια του συνδρόμου. Παρόλα αυτά, τα ερευνητικά δεδομένα μέχρι στιγμής «δείχνουν» προς τέσσερις παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία του:

• Ορμονικές αλλαγές

Το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο φαίνεται να συμβαίνει ως ανταπόκριση στις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν σε όλη τη διάρκεια του κύκλου της περιόδου, πιο συγκεκριμένα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.

• Αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου

Νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη, οι οποίοι ρυθμίζουν μεταξύ άλλων τη διάθεση και τα συναισθήματα επηρεάζονται από τις ορμονικές αλλαγές του κύκλου, επηρεάζοντας και αυτοί με τη σειρά τους τα συμπτώματα του συνδρόμου.

• Προϋπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας

Γυναίκες που ζουν με κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή, ιδιαίτερα αν είναι αδιάγνωστο, μπορεί να βιώνουν εντονότερα συμπτώματα PMS ή και PMDD. Παράλληλα μπορεί τα συμπτώματα της πάθησής τους να γίνονται εντονότερα πριν την έναρξη της περιόδου, εντείνοντας το σύνδρομο.

• Παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής

Συνήθειες της καθημερινότητας όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η έλλειψη σωματικής άσκησης και ποιοτικού ύπνου ή η διατροφή με υψηλή πρόσληψη αλατιού, ζάχαρης και λιπαρών μπορούν να εντείνουν τα συμπτώματα του συνδρόμου.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ PMS και PMDD;

Σε κάποιες γυναίκες, τόσο τα σωματικά, όσο και τα συμπεριφορικά – συναισθηματικά συμπτώματα είναι τόσο πολλά ή έντονα που επηρεάζουν την καθημερινότητά τους κάθε μήνα. Τα συμπτώματα του PMS μπορούν να φτάσουν μέχρι και σε κρίσεις πανικού, κατάθλιψη και αυτοκτονικές σκέψεις. Σε τέτοιες περιπτώσεις, υπάρχει πιθανότητα να πρόκειται όχι απλά για προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, αλλά για προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (PMDD).

Η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή έχει ενταχθεί πρόσφατα από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση στα προβλήματα ψυχικής υγείας, σύμφωνα με το «Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)», το εγχειρίδιο που αναλύει την ταξινόμηση και περιλαμβάνει τα διαγνωστικά κριτήρια των προβλημάτων ψυχικής υγείας. Ωστόσο, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για διάγνωση της προεμμηνορρυσιακής δυσφορικής διαταραχής. Η διαταραχή μοιράζεται κοινά συμπτώματα με άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, με γυναικολογικές παθήσεις όπως η ενδομητρίωση, η περιεμμηνόπαυση, όπως επίσης και παθήσεις του θυρεοειδή αδένα ή το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (IBS).

Συμβουλές για τη διαχείριση του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου

• Καταναλώστε άφθονα υγρά για την αντιμετώπιση του πρηξίματος στην κοιλιά, συμπεριλαμβανομένου του χαμομηλιού.
• Ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει πολλά φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως.
• Δοκιμάστε περισσότερα και μικρότερα γεύματα (ανά 2-3 ώρες).
• Περιορίστε την κατανάλωση ζάχαρης, αλατιού, καφεΐνης και αλκοόλ, ειδικά αν έχετε ευαισθησία.
• Συμβουλευτείτε το γυναικολόγο σας για τη δοκιμή συμπληρωμάτων όπως φυλλικό οξύ, βιταμίνη Β-6, ασβέστιο και μαγνήσιο για να μειώσετε τις κράμπες και τα συναισθηματικά συμπτώματα.
• Προσπαθήστε να αυξήσετε την πρόσληψη της βιταμίνης D μέσω φυσικού φωτός, τροφών ή συμπληρωμάτων.
• Επιδιώξτε να κοιμάστε καθημερινά 7 – 9 ώρες σε σταθερές ώρες.
• Εντάξτε τουλάχιστον μισή ώρα σωματικής δραστηριότητας στην καθημερινή ρουτίνα.
• Αφιερώστε χρόνο στην αυτοφροντίδα: αυτή μπορεί να περιλαμβάνει άσκηση, χαλάρωση, χρόνο για κάποιο χόμπι ή για κοινωνική αλληλεπίδραση.
• Αν χρειάζεστε παυσίπονα, ζητήστε από το γυναικολόγο να σας γράψει τα κατάλληλα και ακολουθήστε τις οδηγίες του για τη χρήση τους.
• Επισκεφθείτε και έναν ειδικό ψυχικής υγείας, αν νιώθετε ότι τα συμπεριφορικά – συναισθηματικά συμπτώματα παραμένουν έντονα και σας δυσκολεύουν.

Το PRP αποτελεί μια καινοτόμα τεχνική η οποία τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και πιο δημοφιλής ως θεραπεία σε ένα ευρύ φάσμα ιατρικών παθήσεων σε διάφορους κλάδους της ιατρικής επιστήμης, όπως η ορθοπεδική, η αθλητική ιατρική, η δερματολογία, η πλαστική χειρουργική, η ουρολογία και, φυσικά, η γυναικολογία. Γνωρίζει ευρεία εφαρμογή σε θεραπείες για την αναγέννηση μαλλιών, στην οστεοαρθρίτιδα, την αποκατάσταση μετά από χειρουργεία διαφόρων παθήσεων, σε τραυματισμούς των τενόντων, διαστρέμματα, κ.ά.

Τι είναι το PRP;

Το PRP (Platelet-rich plasma) εντάσσεται στην Αναγεννητική Ιατρική, μια νέα προσέγγιση στη θεραπεία παθήσεων. Η Αναγγενητική Ιατρική χρησιμοποιεί το φυσικό μηχανισμό αποκατάστασης του οργανισμού για να επέμβει και να θεραπεύσει, όχι απλά τα συμπτώματα μιας πάθησης, αλλά και την αιτία τους. Αυτο το επιτυγχάνει μέσω της χρήσης κυττάρων των ίδιων των ασθενών, τα οποία συλλέγονται από την ή τον ασθενή – ενδιαφερόμενη ή ενδιαφερόμενο με μία απλή αιμοληψία. Έπειτα, μέσα από εξειδικευμένες διαδικασίες επαναδιοχευτεύονται στον οργανισμό με συγκεκριμένο τρόπο.

Το PRP θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά με τον όρο «πλούσιο σε αιμοπετάλια πλάσμα». Το πλάσμα είναι κοινώς το αίμα, το οποίο είναι το μέσο για την κυκλοφορία των αιμοπεταλίων, όπως επίσης των ερυθρών και λευκών αιμοσφαιρίων στον οργανισμό. Τα αιμοπετάλια ευθύνονται για την πήξη του αίματος και την επούλωση των ιστών, όπως επίσης και στην προσέλκυση βλαστοκυττάρων στο τραυματισμένο σημείο. Εξαιτίας αυτής τους της ικανότητας, στο PRP, αφού ληφθεί αίμα από την ασθενή, τα αιμοπετάλια απομονώνονται με μια συγκεκριμένη διαδικασία φυγοκέντρισης και έπειτα εγχέονται στην περιοχή που επιθυμούμε να θεραπεύσουμε.

Το PRP, μέσω αυτής της διαδικασίας, περιέχει 5-10 φορές υψηλότερη συγκέντρωση αιμοπεταλίων από το αίμα σε φυσιολογικές συνθήκες.  Ως αποτέλεσμα, ενεργοποιεί τους ίδιους τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού αμεσότερα και εντονότερα. Τότε, οι μηχανισμοί άμυνας μπορούν να δημιουργήσουν νέα κύτταρα, να πολλαπλασιάσουν τα υπάρχοντα, να συμβάλλουν την ταχύτερη απομάκρυνση των νεκρών ιστών, να δημιουργήσουν νέα αγγεία και τελικά να επισπεύσουν την επούλωση των τραυμάτων.

Ποιες είναι οι εφαρμογές του PRP στη γυναικολογία;

Το PRP αποτελεί πλέον μια πολύ δημοφιλή μη επεμβατική θεραπεία για ένα ευρύ φάσμα ιατρικών διαταραχών. Πιο συγκεκριμένα, στη γυναικολογία το PRP μπορεί να χρησιμοποιηθεί αυτόνομα ή σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες για προβλήματα όπως:

• Η πρόωρη εμμηνόπαυση, για αναζωογόνηση των ωοθηκών
• Η αναγέννηση του ενδομήτριου και ειδικά στο σύνδρομο Asherman
• Η βουλβοδυνία
• Η δυσπαρευνία (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή)
• Η αιδοιοπλαστική
• Η κολπική σύσφιξη και αναζωογόνηση
• Η αποκατάσταση του αιδοίου ή του κόλπου μετά από καρκίνο ή στην πρόπτωση μήτρας
• Η επούλωση χειρουργικών τομών της καισαρικής ή περινεοτομής
• Η ακράτεια ούρων
• Τα υποτροπιάζοντα κολπικά συρίγγια
• Η κολπίτιδα και οι επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις

Τι συμβαίνει σε μια θεραπεία PRP;

Για να πραγματοποιηθεί μια θεραπεία PRP χρειάζεται αρχικά το ιατρικό προσωπικό να κάνει μια αιμοληψία. Η ποσότητα αίματος που λαμβάνεται εξαρτάται από το σημείο όπου θα γίνει η έγχυση του PRP. Σε κάθε περίπτωση, η ποσότητα δεν έχει μεγάλη διαφορά από αυτή που λαμβάνεται για τυπικές εξετάσεις αίματος.

Έπειτα, το αίμα τοποθετείται σε ένα ειδικό μηχάνημα που το περνάει από διαδικασία φυγοκέντρισης, δηλαδή το μηχάνημα περιστρέφεται πολύ γρήγορα, προκαλώντας το διαχωρισμό των συστατικών του αίματος. Αυτή η διαδικασία διαρκεί περίπου 15 λεπτά. Μόλις γίνει ο διαχωρισμός, το ιατρικό προσωπικό παίρνει το διαχωρισμένο πλάσμα και το προετοιμάζει για ένεση στην επιθυμητή περιοχή. Παράλληλα με αυτή τη διαδικασία, ο γιατρός επιλέγει τα συγκεκριμένα σημεία όπου θα γίνει η έγχυση του PRP, διαδικασία η οποία μπορεί να απαιτεί τη χρήση υπερήχου. Τέλος, ο γιατρός πραγματοποιεί την έγχυση του PRP.

Μετά τη θεραπεία με PRP, συνήθως δεν απαιτείται κάποια ιδιαίτερη προσοχή, αλλά ανάλογα με την περιοχή της έγχυσης και το είδος της θεραπείας, μπορεί ο γιατρός να συστήσει ξεκούραση της περιοχής και αποφυγή τριβής της.

Πλεονεκτήματα θεραπείας PRP

Η θεραπεία με PRP είναι κατάλληλη για μια πληθώρα παθήσεων, ενώ μπορεί να συμβάλλει ενεργά σε θεραπείες γονιμότητας. Μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις ηλικίες, αρκεί να μην υπάρχει ιστορικό διαταραχών του αίματος. Τα πλεονεκτήματα που προσφέρει είναι σημαντικά, καθώς η θεραπεία με PRP:

• Είναι μη επεμβατική
• Δεν έχει παρενέργειες
• Δεν απαιτεί νοσηλεία
• Είναι σχεδόν ανώδυνη
• Είναι γρήγορη και εύκολα εφαρμόσιμη, συνήθως στο περιβάλλον του ιατρείου
• Αποτελεί φυσική θεραπεία, χρησιμοποιώντας το ίδιο το αίμα της ασθενούς
• Έχει αποτελέσματα που διαρκούν, καθώς ενεργοποιεί τη φυσική άμυνα του οργανισμού

Η δυσπαρευνία, ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή είναι ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τους οποίους συνίσταται να κλείσετε ένα . Η δυσπαρευνία μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα όχι μόνο στη σεξουαλική ζωή των γυναικών που τη βιώνουν, αλλά και να έχει αντίκτυπο στην καθημερινότητα, την αυτοπεποίθηση και τη σχέση με το σύντροφό τους.

Ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή μπορεί να είναι κάτι παροδικό ή μια σημαντική ένδειξη ότι κάτι συμβαίνει που χρειάζεται ιατρική αντιμετώπιση. Μπορεί να προέρχεται από παθήσεις όπως:

• Κολπίτιδα
• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα
• Ινομυώματα
• Ενδομητρίωση
• Κύστη ωοθήκης
• Αδενομύωση
• Φλεγμονώδης νόσος της πυέλου

Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις ο πόνος δεν σχετίζεται ούτε με τις παραπάνω παθήσεις, ούτε είναι παροδικός. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι οποίες είναι αδιαμφισβήτητα πιο σπάνιες, ο γυναικολόγος μπορεί να διαγνώσει ότι η γυναίκα έχει κολεόσπασμο ή βουλβοδυνία.

Τι είναι ο κολεόσπασμος;

Ο κολεόσπασμος είναι μια σεξουαλική δυσλειτουργία κατά την οποία οι κολπικοί μύες συσπώνται κατά την κολπική διείσδυση, χωρίς η γυναίκα που το βιώνει να μπορεί να το ελέγξει. Ο κολεόσπασμος μπορεί να είναι πρωτοπαθής (όταν δεν έχει επιτευχθεί ποτέ κολπική διείσδυση) ή δευτεροπαθής (όταν προκύπτει στην πορεία της σεξουαλικής ζωής της γυναίκας, όπως για παράδειγμα στην εμμηνόπαυση).

Παρόλο που ο κολεοσπασμός δεν επηρεάζει συνήθως τη σεξουαλική διέγερση, καθιστά επίπονη ή εμποδίζει τη σεξουαλική επαφή, όπως επίσης και τη χρήση ταμπόν, κυπέλλων περιόδου, κολπικών υπόθετων, κλπ. Ωστόσο, αρκετές γυναίκες με κολεόσπασμο συνεχίζουν να απολαμβάνουν σεξουαλικές δραστηριότητες όπως το στοματικό σεξ, την αυτοϊκανοποίηση και να έχουν οργασμούς.

Τι προκαλεί τον κολεόσπασμο και πώς θεραπεύεται;

Ο κολεοσπασμός από τη μέχρι στιγμής ιατρική έρευνα φαίνεται να προέρχεται από ψυχολογικούς παράγοντες όπως ο φόβος για τη διείσδυση, λόγω συντηρητικών πεποιθήσεων, μια επίπονη ιατρική εξέταση, τραυματικές σεξουαλικές εμπειρίες και σεξουαλική κακοποίηση.

Κατά συνέπεια, η θεραπεία του κολεόσπασμου μπορεί να περιλαμβάνει συνεδρίες ψυχοθεραπείας με ειδικούς του πεδίου, ασκήσεις για την χαλάρωση των μυών του κόλπου ή και για την ενδυνάμωση και καλύτερο έλεγχό τους, όπως επίσης και σταδιακή εκπαίδευση του κόλπου στη διείσδυση με τη συμβολή ειδικών βοηθημάτων που μοιάζουν με ταμπόν.

Τι είναι η βουλβοδυνία;

Η βουλβοδυνία είναι ένας όρος που αναφέρεται στον συνεχή και ανεξήγητο πόνο στο αιδοίο, δηλαδή σε ένα κομμάτι ή σε όλη την περιοχή που περιβάλλει το άνοιγμα του κόλπου, ή και να επεκτείνεται ακόμα και μέχρι τον πρωκτό. Ο συγκεκριμένος πόνος μπορεί να συνοδεύεται από τσούξιμο ή αίσθηση καψίματος, να υπάρχει μόνιμα ή μόνο κατά την αφή (πχ. κολπική διείσδυση ή προϊόντα περιόδου), να χειροτερεύει όταν κάθεται η γυναίκα.

Η βουλβοδυνία μπορεί να συμβαίνει μαζί με τον κολεόσπασμο ή με παθήσεις όπως οι διαταραχές περιόδου, το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου ή Διάμεση κυστίτιδα.

Τι προκαλεί τη βουλβοδυνία και πως θεραπεύεται;

Τα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν βουλβοδυνία σχετίζονται με ορμονικές αλλαγές, όπως η εμμηνόπαυση, ιστορικό φλεγμονών ή σοβαρών μυκητιάσεων στην περιοχή του κόλπου, ιστορικών χειρουργικών επεμβάσεων στην περιοχή και προηγούμενων τοκετών, που μπορεί έχουν προξενήσει τραυματισμό των νεύρων της περιοχής.

Ανάλογα με την αιτία, η θεραπεία της βουλβοδυνίας μπορεί να περιλαμβάνει συνεδρίες ψυχοθεραπείας με ειδικούς του πεδίου, ασκήσεις για την χαλάρωση και ενδυνάμωση των μυών του κόλπου, όπως στον κολεόσπασμο, φαρμακευτική αγωγή για τη διαχείριση του πόνου, όπως επίσης και κολπικές κρέμες και λιπαντικά για την κολπική ξηρότητα.

Συμβουλές για γυναίκες με κολεόσπασμο ή βουλβοδυνία

Ιατρικά προβλήματα που επηρεάζουν άμεσα τη σεξουαλική ζωή των γυναικών που τα βιώνουν, όπως ο κολεόσπασμος και η βουλβοδυνία μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ψυχική τους υγεία, τις σχέσεις με τους συντρόφους τους και την ποιότητα ζωής τους. Το πρώτο βήμα είναι, φυσικά, η επίσκεψη σε γυναικολόγο για τον εντοπισμό του προβλήματος και η λήψη θεραπείας.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν υπάρχει τίποτα για το οποίο να ντρέπεστε. Η ειλικρινής συζήτηση με τον σύντροφό σας για τα συναισθήματά και τους φόβους σας σχετικά με τη σεξουαλική επαφή είναι σημαντικό βήμα για να νιώσετε πιο άνετα και να μην αποφεύγετε το σεξ. Δώστε χώρο στον πειραματισμό, σε σχέση με τη χρήση λιπαντικών ή άλλων βοηθημάτων και θέσεων στο σεξ, ώστε να βελτιώσετε την εμπειρία σας και να μη χάνετε αυτές τις σημαντικές προσωπικές στιγμές.