Συζητώντας για την υπογονιμότητα και τους παράγοντες που την προκαλούν ή συμβάλλουν σε αυτήν, σε άνδρες και γυναίκες, είναι συχνό φαινόμενο να υποτιμάται η σημαντικότητα του σεξ. Η υγιής σεξουαλική υγεία του ατόμου και η σεξουαλική ευημερία ενός ζευγαριού διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη γονιμότητα και την τεκνοποίηση.

Η σεξουαλική υγεία δεν είναι μόνο η προφύλαξη από μια εγκυμοσύνη ή τα ΣΜΝ. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τη σεξουαλική υγεία ως μια κατάσταση που περιλαμβάνει:

• Σωματική, συναισθηματική, διανοητική και κοινωνική ευημερία, σε σχέση με τη σεξουαλικότητα.
• Θετική προσέγγιση στη σεξουαλικότητα και τις σεξουαλικές σχέσεις, η οποία να διακατέχεται από σεβασμό.
• Σεξουαλικές εμπειρίες που εμπεριέχουν ασφάλεια και ευχαρίστηση.
• Εκπλήρωση των σεξουαλικών δικαιωμάτων όλων των εμπλεκόμενων ατόμων με σεβασμό και προστασία.

Επιπλέον, η σεξουαλική υγεία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την απουσία παθήσεων, διαταραχών και δυσλειτουργιών που επηρεάζουν τον φυσικό κύκλο της σεξουαλικής αντίδρασης. Από τη διέγερση μέσω σωματικών και ψυχολογικών ερεθισμάτων, στην αύξηση της σεξουαλικής έντασης, την κορύφωση και τον οργασμό, μέχρι και την επαναφορά σε κατάσταση ηρεμίας, η διαδικασία της σεξουαλικής επαφής πρέπει να λειτουργεί ομαλά.

Τι είναι οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες;

Οι διαταραχές που επηρεάζουν τη σεξουαλική επιθυμία διέγερση και απόκριση, την επίτευξη του οργασμού, που προκαλούν πόνο κατά τη διάρκεια του σεξ και στερούν την ευχαρίστηση ονομάζονται σεξουαλικές δυσλειτουργίες. Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες επηρεάζουν εξίσου άνδρες και γυναίκες.

Τα αίτια των σεξουαλικών δυσλειτουργιών μπορεί να είναι οργανικά, δηλαδή να προέρχονται από κάποια πάθηση, γενετική ανωμαλία, λοίμωξη ή ορμονική διαταραχή. Μπορούν επίσης να είναι ψυχογενή/ψυχοκοινωνικά, δηλαδή να σχετίζονται με την ψυχική υγεία του ατόμου, την κατάθλιψη, το στρες, παλαιότερες τραυματικές εμπειρίες, προβλήματα στη σχέση με τον/την σύντροφο, όπως επίσης με το άγχος σεξουαλικής απόδοσης, την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση του ατόμου. Επιπλέον, μια σεξουαλική δυσλειτουργία μπορεί να σχετίζεται με τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής (όπως τα αντικαταθλιπτικά), τη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών, με χρόνιες παθήσεις (διαβήτης, καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, καρκίνος), νευρολογικές παθήσεις, την εμμηνόπαυση, την εγκυμοσύνη, τον τοκετό, τη λοχεία και το θηλασμό.

Σεξουαλικές δυσλειτουργίες στους άνδρες

Στους άνδρες η πιο συνηθισμένη σεξουαλική δυσλειτουργία είναι η στυτική δυσλειτουργία, δηλαδή η αδυναμία επίτευξης και διατήρησης στύσης επαρκής για ολοκληρωμένη και επαρκή σεξουαλική επαφή. Εξίσου συχνές είναι η πρόωρη εκσπερμάτιση, η καθυστερημένη εκσπερμάτιση και παθήσεις που επηρεάζουν την μορφολογία του πέους, όπως η Νόσος Peyronie (μη φυσιολογική κάμψη ή και στροφή του πέους κατά τη διάρκεια της στύσης).

Σεξουαλικές δυσλειτουργίες στις γυναίκες

Στις γυναίκες οι πιο συνηθισμένες σεξουαλικές διαταραχές αφορούν την έλλειψη σεξουαλικής επιθυμίας, τη δυσκολία ή αδυναμία επίτευξης οργασμού και την δυσκολία στη διείσδυση, κυρίως λόγω κολπικής ξηρότητας ή και πόνου κατά τη διάρκεια του σεξ (δυσπαρευνία). Η δυσπαρευνία μπορεί να προέρχεται από παθήσεις όπως η βουλβοδυνία, η ενδομητρίωση, τα ινομυώματα, η αδενομύωση και η φλεγμονώδης νόσος της πυέλου.

Πώς οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες επηρεάζουν τη γονιμότητα ενός ζευγαριού;

Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες επιδρούν με δύο τρόπους στη γονιμότητα ενός ζευγαριού: άμεσα και έμμεσα. Η άμεσες επιδράσεις αφορούν τους οργανικούς ή ψυχολογικούς παράγοντες που δεν επιτρέπουν πρακτικά στο ζευγάρι να πραγματοποιήσει μια ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή, συνεπώς δεν μπορεί να τεκνοποιήσει.

Οι έμμεσες επιδράσεις σχετίζονται κυρίως με ψυχολογικούς παράγοντες.  Όταν ένα ζευγάρι έχει αποφασίσει να έχει ελεύθερες επαφές με στόχο την τεκνοποίηση και όσο περισσότερο αυτή δεν επιτυγχάνεται, τότε αρχίζει να αφαιρείται η χαρά, η ευχαρίστηση και ο αυθορμητισμός από τη διαδικασία. Ως αποτέλεσμα, σε μερικές περιπτώσεις, εμφανίζονται εκ των υστέρων σεξουαλικές δυσλειτουργίες που προέρχονται από την ψυχολογική πίεση που νιώθει το ζευγάρι. Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται πιο έντονα και σε ζευγάρια που ένας σύντροφος ή και οι δύο έχουν διαγνωστεί με κάποιο παράγοντα υπογονιμότητας, για τον οποίο λαμβάνουν θεραπεία. Πολλές φορές μια διάγνωση υπογονιμότητας εντείνει την ψυχολογική πίεση που νιώθει το άτομο και επιδρά άμεσα στην αίσθηση της αξίας του, ενώ η κοινωνική πίεση που μπορεί να βιώνει, προσθέτει ακόμα μεγαλύτερο βάρος στην συνθήκη με αποτέλεσμα την εμφάνιση σεξουαλικών δυσλειτουργιών.

Ποιες θεραπείες υπάρχουν για τις σεξουαλικές δυσλειτουργίες;

Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες μπορεί να προέρχονται από ένα πλήθος διαφορετικών παραγόντων, οργανικών ή ψυχοκοινωνικών, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Κατά συνέπεια η θεραπεία εξαρτάται από το αίτιο ή τα αίτια που τις προκαλούν. Συνοπτικά, η θεραπεία για σεξουαλικές δυσλειτουργίες σε άνδρες και γυναίκες μπορεί να περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω:

• Φαρμακευτική αγωγή ή ορμονοθεραπεία
• Χειρουργική επέμβαση
• Συνεδρίες ψυχοθεραπείας ατομικές ή ως ζευγάρι
• Συνεδρίες εστιασμένες στην σεξουαλική θεραπεία (sex therapy)
• Συμβουλευτική σχετικά με την υπογονιμότητα

Οι σεξουαλικές δυσλειτουργίες συχνά υποτιμώνται ως παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν ή να προκαλούν εξ ολοκλήρου την υπογονιμότητα. Αυτό συμβαίνει επειδή αφενός τα ζευγάρια που επισκέπτονται ειδικούς για την υπογονιμότητα ντρέπονται να συζητήσουν αυτό το πρόβλημα και αφετέρου οι ιατροί, έχοντας να διερευνήσουν ένα πλήθος αιτιών, πολλές φορές δεν εστιάζουν στις σεξουαλικές δυσλειτουργίες. Η σεξουαλική υγεία είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα, ανεξαρτήτως της τεκνοποίησης, γι αυτό χρειάζεται αν έχετε κάποιο πρόβλημα σεξουαλικής δυσλειτουργίας να επισκεφτείτε έναν ειδικό ιατρό στον οποίο να μιλήσετε ανοιχτά και με ειλικρίνεια.

Η εφηβεία είναι μια χρονική περίοδος όπου τα παιδιά υφίστανται πολλές αλλαγές, οδεύοντας στο δρόμο προς την ενηλικίωση. Στα κορίτσια, η έναρξη της ανάπτυξης του στήθους και η πρώτη περίοδος σηματοδοτούν την αρχή, δημιουργώντας πολλά ερωτήματα αρκετή αμηχανία σε σχέση με το σώμα τους. Γι αυτό είναι σημαντικό κάθε έφηβη να μάθει όλα όσα είναι απαραίτητα, ώστε να κατανοήσει το σώμα της και να μπορεί να προστατεύει τη γυναικολογική της υγεία.

Παρακάτω έχω συγκεντρώσει τις σημαντικότερες γνώσεις που χρειάζεται να έχει μια έφηβη:

Γυναικεία ανατομία

Η βάση όλων γνώσεων που πρέπει να έχει μια έφηβη σε σχέση με τη γυναικολογική της υγεία είναι η γνώση του σώματος της. Η γνώση της ανατομίας των γεννητικών οργάνων αποτελεί τη βάση της κατανόησης του τρόπου που λειτουργεί το σώμα της και κατά συνέπεια την αντίληψη τυχόν προβλημάτων.

Εξωτερικά, τα γεννητικά όργανα ονομάζονται αιδοίο. Το αιδοίο περιλαμβάνει:

• Το εφηβαίο, το δέρμα στο μπροστινό μέρος, οπού και αναπτύσσεται τριχοφυΐα
• Τα μεγάλα και τα μικρά χείλη, τα οποία καλύπτουν και προστατεύουν τον κόλπο
• Την κλειτορίδα, την ¨κορυφή¨ του ευαίσθητου οργάνου που είναι υπεύθυνο για τον γυναικείο οργασμό και βρίσκεται πριν από το άνοιγμα του κόλπου
• Την ουρήθρα
• Το άνοιγμα του κόλπου

Εσωτερικά, τα γεννητικά όργανα περιλαμβάνουν:

• Τον κόλπο, ο οποίος είναι ένας μακρύς σωλήνας από μύες και δέρμα και συνδέει το εξωτερικό του σώματος με την μήτρα. Ο κόλπος επιτελεί 3 λειτουργίες: υποδέχεται το πέος κατά τη διάρκεια του σεξ, επιτρέπει στο αίμα της περιόδου να αποβληθεί από το σώμα και αποτελεί τη δίοδο εξόδου του εμβρύου στον τοκετό.

Στην είσοδο του κόλπου υπάρχει ένα πολύ λεπτό κομμάτι ιστού, ο υμένας, ο οποίος στην πορεία εκτείνεται ή σπάει είτε μετά από την πρώτη διείσδυση του πέους, είτε νωρίτερα, είτε αργότερα, ανάλογα με την ελαστικότητά του και για ποικίλους λόγους (αθλητισμός, τραυματισμοί, αυτοϊκανοποίηση, κ.ά.).

• Τον τράχηλο της μήτρας, ο οποίος βρίσκεται στο βάθος και συνδέει το σώμα της μήτρας με τον κόλπο
• Τη μήτρα, το όργανο μέσα στο οποίο αναπτύσσεται το έμβρυο σε περίπτωση εγκυμοσύνης
• Τις ωοθήκες, δυο όργανα που βρίσκονται δεξιά και αριστερά της μήτρας σε σχήμα αμυγδάλου, μέσα στις οποίες αναπτύσσονται τα ωάρια
• Τις σάλπιγγες, οι οποίες αγκαλιάζουν και συνδέουν τις ωοθήκες με τη μήτρα επιτρέποντας τη γονιμοποίηση του ωαρίου

Περίοδος και PMS

Η περίοδος, υπό φυσιολογικές συνθήκες έρχεται κάθε 22-35 ημέρες και διαρκεί από 3 έως 8 ημέρες. Ξεκινάει στην εφηβεία, μεταξύ 10-18 ετών, με μέσο όρο έναρξης τα 12 έτη. Κατά τις 2 πρώτες ημέρες, αποβάλλεται μεγαλύτερη ποσότητα αίματος και το χρώμα των εκκρίσεων είναι κόκκινο, ενώ τις επόμενες ημέρες μπορεί το χρώμα να είναι ροζ, καφέ ή μαύρο.

Η περίοδος συνοδεύεται συνήθως από συμπτώματα όπως πόνο στην κοιλιά, αδυναμία και πρήξιμο στην κοιλιακή περιοχή. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως είναι διαχειρίσιμα. Αν είναι πολύ έντονα, δυσκολεύοντας την καθημερινότητα της έφηβης, μπορεί να αποτελούν ένδειξη για κάποια διαταραχή περιόδου. Είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι ο πόνος της περιόδου δεν είναι φυσιολογικό να είναι τόσο έντονος που να εμποδίζει την έφηβη να ζει την καθημερινότητά της.

Διάβασε περισσότερα για τις διαταραχές περιόδου ΕΔΩ

Επιπροσθέτως, δεν είναι σπάνιο έφηβες και γυναίκες να βιώνουν συμπτώματα στο χρονικό διάστημα μεταξύ ωορρηξίας και έναρξης της περιόδου που είναι είτε σωματικά, είτε συναισθηματικά. Αυτό ονομάζεται Προεμμηνορρυσιακό Σύνδρομο (PMS) και εμφανίζεται σε 3 στις 4 γυναίκες.

Διάβασε περισσότερα για το Προεμμηνορρυσιακό Σύνδρομο (PMS) ΕΔΩ

Γυναικολογικές παθήσεις 

Οι διαταραχές περιόδου είναι πιθανό να οφείλονται σε κάποια γυναικολογική πάθηση. Οι πιο συνηθισμένες παθήσεις, τις οποίες είναι καλό μια έφηβη να γνωρίζει, είναι η ενδομητρίωση, τα ινομυώματα, το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS), οι πολύποδες μήτρας και λοιμώξεις όπως τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα (ΣΜΝ).

Διάβασε περισσότερα για την ενδομητρίωση ΕΔΩ

Διάβασε περισσότερα για τα ινομυώματα ΕΔΩ

Διάβασε περισσότερα για το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών ΕΔΩ

Διάβασε περισσότερα για τους πολύποδες μήτρας ΕΔΩ

Διάβασε περισσότερα για τα Σεξουαλικώς Μεταδιδόμενα Νοσήματα ΕΔΩ

Εξίσου σημαντική είναι η γνώση σχετικά με τον καρκίνο του μαστού. Ο γυναικολόγος μπορεί να παρέχει την κατάλληλη πληροφόρηση και συμβουλευτική, ώστε να γνωρίζει η έφηβη τι είναι φυσιολογικό στην ανατομία των μαστών, πώς να κάνει αυτοψηλάφηση και τι πρέπει να προσέχει.

Τέλος, το Ελληνικό Σύστημα Υγείας παρέχεται δωρεάν το εμβόλιο για τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), ο οποίος προστατεύει ενάντια σε στελέχη του ιού που προκαλούν καρκίνο, όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας. Το εμβόλιο παρέχεται σε κορίτσια και αγόρια 9-18 ετών.

Υγιεινή ευαίσθητης περιοχής

Η υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής του αιδοίου είναι εξαιρετικά σημαντική για τη γυναικολογική υγεία και ιδιαίτερα για τις κολπικές λοιμώξεις. Για τη σωστή φροντίδα της, χρειάζεται προσοχή τόσο στο μπάνιο και τον καθαρισμό, ιδίως στην περίοδο, όσο και στο είδος των εσωρούχων και ρούχων που φορούν οι έφηβες.

Διάβασε περισσότερες συμβουλές ΕΔΩ

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κολπικές εκκρίσεις, πέραν από τις ημέρες της περιόδου αποτελούν μια φυσιολογική και καθημερινή λειτουργία του γυναικείου σώματος και δε σημαίνουν ότι υπάρχει έλλειψη καθαριότητας. Αν όμως έχουν άσπρο, γκρί, πράσινο ή κίτρινο χρώμα, τότε μπορεί να υποδεικνύουν την ύπαρξη κάποιας λοίμωξης, όπως η βακτηριακή κολπίτιδα ή η μυκητιασική κολπίτιδα.

Διάβασε περισσότερα για τις κολπικές εκκρίσεις ΕΔΩ

Σεξουαλικότητα

Η εφηβεία σηματοδοτεί και την ανακάλυψη της σεξουαλικότητας. Ως εκ τούτου, σε αυτή την ηλικία είναι σκόπιμο να μαθαίνουν οι έφηβες για τη σωστή αντισύλληψη, την προστασία από ΣΜΝ, όπως επίσης και τη σημαντικότητα της συναίνεσης στο χτίσιμο υγιών σχέσεων.

Η υπογονιμότητα είναι ένα πρόβλημα που αγγίζει εξίσου άνδρες και γυναίκες, καθώς υπολογίζεται ότι το 11% των ζευγαριών αντιμετωπίζει προβλήματα υπογονιμότητας. Από αυτά το 1/3 οφείλεται σε ανδρική υπογονιμότητα, το άλλο 1/3 σε γυναικεία υπογονιμότητα, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό οφείλεται σε συνδυαστικούς παράγοντες ή έχει αδιευκρίνιστες αιτίες.

Διάβασε περισσότερα για τη γυναικεία υπογονιμότητα ΕΔΩ

Αίτια ανδρικής υπογονιμότητας

Η ανδρική υπογονιμότητα μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες που σχετίζονται με τα επίπεδα των ορμονών, την παραγωγή του σπέρματος και την ποιότητά του, και τη διαδικασία της εκσπερμάτωσης. Τα κυριότερα αίτια της υπογονιμότητας στους άνδρες είναι:

• Οι διαταραχές του σπέρματος: μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων (ολιγοσπερμία) ή απουσία τους (αζωοσπερμία), μειωμένη κινητικότητα του σπέρματος (ασθενοσπερμία) και ανωμαλίες στην μορφολογία τους.
• Ζητήματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας όπως στυτική δυσλειτουργία, πρόωρη εκσπερμάτωση, ανατομικές ανωμαλίες.
• Ψυχολογικά προβλήματα του ατόμου ή προβλήματα στη σχέση του ζευγαριού που επηρεάζουν τη σεξουαλική ζωή του.
• Παθήσεις όπως σακχαρώδης διαβήτης, κυστική ίνωση και κάποια αυτοάνοσα νοσήματα, τα οποία καταστρέφουν το σπέρμα.
• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα(ΣΜΝ) όπως η γονόρροια και ο HIV.
• Λοιμώξεις στην περιοχή των γεννητικών οργάνων όπως η επιδιδυμίτιδα (φλεγμονή στους όρχεις) και η ορχίτιδα/προστατίτιδα.
• Η κιρσοκήλη (πρόβλημα στις σπερματικές φλέβες).
• Ιστορικό τραυματισμού της περιοχής των όρχεων.
• Ιστορικό θεραπείας καρκίνου με χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία.
• Ορμονικές διαταραχές που σχετίζονται με τον θυρεοειδή, τον υποθάλαμο, τα επινεφρίδια ή τους ενδοκρινείς αδένες όπως ο ανδρικός υπογοναδισμός (ανεπαρκής παραγωγή τεστοστερόνης).
• Γενετικές διαταραχές και χρωμοσωμικές ανωμαλίες όπως το σύνδρομο Klinefelter, η κρυψορχία και η μυοτονική δυστροφία.
• Το κάπνισμα.
• Η κατανάλωση αλκοόλ.
• Η λήψη αναβολικών στεροειδών και ναρκωτικών, ιδιαίτερα κάνναβης (μαριχουάνας).
• Η μακροχρόνια έκθεση σε χημικά, παρασιτοκτόνα, λιπάσματα και φυτοφάρμακα, υλικά βαφής, διαλύτες και βαρέα μέταλλα (κυρίως ο μόλυβδος και ο υδράργυρος).
• Η υπερθέρμανση των όρχεων (εργασία σε ζεστά περιβάλλοντα, σάουνες, σφιχτά ρούχα και εσώρουχα).
• Η χρήση κινητών τηλεφώνων και λάπτοπ κοντά στα γεννητικά όργανα (πχ κινητό στην τσέπη).
• Η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων.
• Η παχυσαρκία.

Διάγνωση ανδρικής υπογονιμότητας

Συνήθως, η ανδρική υπογονιμότητα δε συνοδεύεται από συμπτώματα. Η διάγνωση γίνεται επειδή το ζευγάρι έχει αποφασίσει να κάνει έναν έλεγχο πριν ξεκινήσει τις προσπάθειες τεκνοποίησης ή επειδή οι προσπάθειες δεν έχουν επιφέρει αποτέλεσμα μέσα σε 1 χρόνο.

Ωστόσο, κάποιοι παράγοντες που συμβάλλουν στην υπογονιμότητα μπορούν να εμφανίζουν συμπτώματα, τα οποία φέρνουν τους άνδρες στο κατώφλι του ιατρείου. Τέτοια συμπτώματα είναι η στυτική δυσλειτουργία, το πρήξιμο στην περιοχή των όρχεων, η εμφάνιση γυναικομαστίας, η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, προβλήματα εκσπερμάτισης, η μείωση της τριχοφυΐας και η απώλεια της όσφρησης.

Η διαδικασία για τη διάγνωση της αιτίας ή των αιτιών της υπογονιμότητας περιλαμβάνει κατά κανόνα σπερμοδιάγραμμα, αιματολογικές εξετάσεις, υπέρηχο των γεννητικών οργάνων και σε ορισμένες περιπτώσεις εξέταση ούρων ή βιοψία στους όρχεις.

Ποιες θεραπείες υπάρχουν για την ανδρική υπογονιμότητα;

Ανάλογα με τη διάγνωση και τους παράγοντες που συμβάλλουν στην υπογονιμότητα στον άνδρα, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει μια ή και περισσότερες από τις παρακάτω επιλογές:

• Αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες και τον τρόπο ζωής

Η διατήρηση μιας ισορροπημένης διατροφής, η οποία περιλαμβάνει αύξηση της πρόσληψης των φρούτων και των λαχανικών, η συστηματική ήπια σωματική δραστηριότητα όπως το περπάτημα, το τρέξιμο, το κολύμπι και το ποδήλατο σε καθημερινή βάση, η διακοπή του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ και ναρκωτικών και η διαχείριση του άγχους και του στρες (ιδανικά με τη συμβολή ενός ειδικού ψυχικής υγείας), μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την παραγωγή υγιούς σπέρματος.

• Φαρμακευτική αγωγή

Σε περιπτώσεις όπου παρατηρείται ορμονικό πρόβλημα, απαιτείται ορμονοθεραπεία. Επιπλέον, υπάρχει πιθανότητα να χρειάζεται προσαρμογή φαρμακευτικών αγωγών που επηρεάζουν τη γονιμότητα, όπως για παράδειγμα αντικαταθλιπτική αγωγή.

Αν υπάρχει κάποια λοίμωξη από ιό (πχ. από ΣΜΝ), η θεραπεία περιλαμβάνει αντιβιοτικά, ενώ κάποια προβλήματα σεξουαλικής δυσλειτουργίας βελτιώνονται σημαντικά με φαρμακευτική αγωγή.

• Ρομποτική ή λαπαροσκοπική χειρουργική

Σε περιπτώσεις όπου οι παράγοντες που συμβάλλουν στην υπογονιμότητα σχετίζονται με κύστες, όγκους ή προβλήματα στην διαδρομή του σπέρματος από τους όρχεις στο πέος, μπορεί για τη θεραπεία να απαιτείται κάποια μικρή χειρουργική επέμβαση για την αποκατάσταση της περιοχής.

• Υποβοηθούμενη αναπαραγωγή

Σε περιπτώσεις όπου η γονιμότητα δεν μπορεί να αποκατασταθεί, το ζευγάρι μπορεί να καταφύγει σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Με τον όρο υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αναφερόμαστε στο σύνολο των διαδικασιών κατά τις οποίες η ιατρική επιστήμη παρεμβαίνει σε ένα η περισσότερα στάδια της σύλληψης ενός εμβρύου. Για τους άνδρες, οι διαδικασίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που μπορεί να χρησιμοποιηθούν είναι:

Α. Ενδομήτρια σπερματέγχυση (IUI)

Είναι η διαδικασία κατά τη διάρκεια της οποίας εγχύεται (εισάγεται) σπέρμα που έχει περάσει από επεξεργασία στο εργαστήριο, στο εσωτερικό της μήτρας κατά την ωορρηξία.

Β. Eξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) με δότη σπέρματος

Είναι η μέθοδος που επιτρέπει τη διεξαγωγή της γονιμοποίησης του ωαρίου από το σπερματοζωάριο εκτός του γυναικείου σώματος. Μπορεί να πραγματοποιηθεί είτε με το σπέρμα του συντρόφου, είτε με δότη σπέρματος.

Διαβάστε περισσότερα για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ΕΔΩ

Ψυχολογική υποστήριξη υπογονιμότητας

Μια διάγνωση υπογονιμότητας, ειδικά αν αφορά μόνο τον ένα από τους δύο συντρόφους, έχει κατά κανόνα σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις. Άνδρες και γυναίκες βιώνουν συναισθηματικές μεταπτώσεις, αισθήματα αποτυχίας και ανεπάρκειας, ακόμα και κατάθλιψη ή πένθος. Γι αυτό όταν ένα ζευγάρι ξεκινάει αυτό το ταξίδι, είναι σημαντικό να έχει στο πλευρό του και έναν ειδικό ψυχικής υγείας, ώστε να μπορεί να επεξεργαστεί και να διαχειριστεί αυτά τα συναισθήματα μαζί ως ομάδα, αλλά και ξεχωριστά.

Τι είναι η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (PMDD);

Η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή (PMDD) είναι μια σοβαρή μορφή του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου (PMS), που επηρεάζει περίπου το 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Προκαλεί τα ίδια συμπτώματα με το προεμμηνορρυσιακό σύνδρομο, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη ένταση ή και διάρκεια, που συνοδεύονται επιπλέον από έντονη ευερεθιστότητα, άγχος και κατάθλιψη.

Η προεμμηνορρυσιακή δυσφορική διαταραχή έχει ενταχθεί πρόσφατα από την Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση στα προβλήματα ψυχικής υγείας, σύμφωνα με το «Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)», το εγχειρίδιο που αναλύει την ταξινόμηση και περιλαμβάνει τα διαγνωστικά κριτήρια των προβλημάτων ψυχικής υγείας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της προεμμηνορρυσιακής δυσφορικής διαταραχής;

Τα συμπτώματα του PMDD διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα και εμφανίζονται μια με δύο εβδομάδες πριν την έναρξη της περιόδου. Τα συμπτώματα διαρκούν μέχρι και μερικές μέρες μετά την έναρξη της περιόδου και είναι τόσο έντονα που επηρεάζουν και διαταράζουν την καθημερινότητα της γυναίκας.

Πέραν των συμπτωμάτων του PMS, τα συμπτώματα του PMDD μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Θυμό και ευερεθιστότητα
• Κατάθλιψη
• Τάσεις αυτοκτονίας
• Άγχος
• Κρίσεις πανικού
• Δυσκολία συγκέντρωσης
• Ατονία και μειωμένη ενέργεια
• Πονοκέφαλο
• Αϋπνία
• Κυκλοθυμία
• Αλλαγές στην όρεξη για φαγητό και υπερφαγικά επεισόδια

Ποια είναι τα αίτια της προεμμηνορρυσιακής δυσφορικής διαταραχής;

Όπως και στην περίπτωση του προεμμηνορρυσιακού συνδρόμου, η επιστημονική έρευνα μέχρι σήμερα δεν έχει οδηγηθεί σε ένα τελικό συμπέρασμα ως προς τα αίτια που προκαλούν το PMDD. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη δημιουργία του είναι τα προϋπάρχοντα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως το άγχος και η κατάθλιψη, η ύπαρξη του PMS, το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό PMS, PMDD ή διαταραχών του συναισθήματος και το προσωπικό ιστορικό κακοποίησης, ψυχολογικών τραυμάτων ή άλλων τραυματικών γεγονότων. Το PMDD, όπως και το PMS σχετίζονται άμεσα με τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν σε όλη τη διάρκεια του κύκλου της περιόδου, ειδικά των οιστρογόνων και της προγεστερόνης. Επιπλέον, σχετίζονται και με αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου, που κάνουν νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη και η νορεπινεφρίνη, οι οποίες ρυθμίζουν μεταξύ άλλων τη διάθεση και τα συναισθήματα και επηρεάζονται από τις ορμονικές αλλαγές του κύκλου.

Διάγνωση της προεμμηνορρυσιακής δυσφορικής διαταραχής

Η διάγνωση της προεμμηνορρυσιακής δυσφορικής διαταραχής απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Το PMDD μοιράζεται κοινά συμπτώματα με άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας, με γυναικολογικές παθήσεις όπως η ενδομητρίωση, με την περιεμμηνόπαυση, όπως επίσης και με παθήσεις του θυρεοειδή αδένα ή το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (IBS).

Διαχείριση της προεμμηνορρυσιακής δυσφορικής διαταραχής

Επειδή πρόκειται για μια διαταραχή η οποία δε θεραπεύεται, ο γιατρός που θα τη διαγνώσει μπορεί να συνταγογραφήσει φαρμακευτική αγωγή η οποία συμβάλλει στη διαχείριση των συμπτωμάτων και την ανακούφιση από την έντασή τους. Αυτή η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να αφορά αντισυλληπτικά χάπια, τα οποία βοηθούν στην αποκατάσταση των φυσιολογικών επιπέδων των ορμονών, αντικαταθλιπτικά και αναλγητικά για τον πόνο και τα υπόλοιπα σωματικά συμπτώματα και συμπληρώματα διατροφής και βιταμινών.

Συμπληρωματικά, είναι πολύ σημαντικές οι διατροφικές αλλαγές με τον περιορισμό της καφεΐνης, του αλκοόλ και του καπνίσματος και την αύξηση της πρόσληψης μαγνησίου και βιταμίνης β6. Παράλληλα, η συστηματική ήπια σωματική άσκηση, περίπου μισής ώρα καθημερινά, βοηθάει στην βελτίωση της διάθεσης, ενώ ασκήσεις που σχετίζονται με τη διαχείριση του στρες, όπως οι ασκήσεις με αναπνοές, συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των έντονων συναισθημάτων. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία χρειάζεται να δοθεί και στον ύπνο,  ειδικά τις ημέρες όπου τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα. Χρειάζονται καθημερινά 7 – 9 ώρες ύπνου σε σταθερές ώρες.

Τα κονδυλώματα αποτελούν την πιο συνηθισμένη μόλυνση από σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Προκαλούνται από κάποιους συγκεκριμένους τύπους του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και δε σχετίζονται με την ανάπτυξη γυναικολογικού καρκίνου. Παρόλο που μπορούν να θεραπευτούν, ο ιός HPV παραμένει για πάντα στο σώμα, με αποτέλεσμα να είναι πιθανή η επανεμφάνισή τους.

Συμπτώματα κονδυλωμάτων στις γυναίκες

Τα κονδυλώματα εμφανίζονται ως “μικρές ελιές” στο δέρμα γύρω και μέσα στον κόλπο και τον τράχηλο, τον πρωκτό και το περίνεο (την περιοχή μεταξύ του κόλπου και του πρωκτού). Μπορεί να είναι σκληρά ή μαλακά, με χρώμα μπεζ, λευκό, κόκκινο ή καφέ, ενώ αν εμφανιστούν σε ομάδες, μοιάζουν σχηματικά με κουνουπίδι. Τα κονδυλώματα μπορούν σπανιότερα να εμφανιστούν και σε άλλες περιοχές, όπως τα χείλη, η γλώσσα, το στόμα και ο λαιμός.

Συμπληρωματικά, μπορεί να υπάρχουν και άλλα συμπτώματα που να συνοδεύουν τα κονδυλώματα, όπως:

• Φαγούρα ή ενόχληση στα γεννητικά όργανα γενικά ή κατά τη διάρκεια του σεξ
• Αίσθηση καψίματος
• Μικρής έκτασης αιμορραγία στα σημεία που έχουν αναπτυχθεί

Πώς κολλάνε τα κονδυλώματα;

Τα κονδυλώματα μεταδίδονται μέσω της δερματικής επαφής κατά τη διάρκεια του σεξ, όταν κάποιος ή κάποια έχει μολυνθεί με τύπο του HPV που τα προκαλεί, είτε τα έχει εμφανίσει, είτε όχι.  Πιο συγκεκριμένα, μπορούν να μεταδοθούν μέσω:

• Του κολπικού, στοματικού και πρωκτικού σεξ
• Των κοινόχρηστων σεξουαλικών βοηθημάτων (sex toys), αν δεν τηρούνται οι κανόνες υγιεινής
• Της απλής τριβής γεννητικών οργάνων μεταξύ τους (ακόμα και εξωτερικά)
• Της επαφής των χεριών με αυτά και αμέσως μετά της επαφής τους με τα γεννητικά όργανα

Τα κονδυλώματα είναι ένα ΣΜΝ που εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες και επηρεάζει όλα τα φύλα. Φυσικά, οι πιθανότητες μόλυνσης αυξάνονται όταν υπάρχουν πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι και δε λαμβάνονται σταθερά και πάντοτε προφυλάξεις, δηλαδή χρήση προφυλακτικών και dental dams.

Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι τα κονδυλώματα μπορεί να εμφανιστούν σε λίγες εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια μετά την μόλυνση από τον HPV. Κατά συνέπεια, υπάρχουν άνθρωποι που μπορεί να τον μεταδώσουν, χωρίς να το γνωρίζουν. Γι αυτό και είναι πολύ σημαντικός ο συστηματικός προληπτικός έλεγχος για ΣΜΝ τόσο για τις γυναίκες, όσο και για τους άνδρες.

Επιπλέον, όσοι άνθρωποι προσβληθούν από HPV συνεχίζουν είναι φορείς του καθόλη τη διάρκεια της ζωής τους. Ως αποτέλεσμα, μπορούν πάντοτε να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους ανθρώπους ή να ξαναεμφανίσουν κονδυλώματα, ακόμα και όταν αυτά έχουν υποχωρήσει από μόνα τους ή μετά από θεραπεία.

Κονδυλώματα, HPV και καρκίνος του τραχήλου της μήτρας

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων HPV, μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνος για τις γυναίκες, καθώς κάποιοι από τους τύπους του σχετίζονται με την εμφάνιση διάφορων καρκίνων, με κυριότερο τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Γι αυτό το λόγο έχει αναπτυχθεί το εμβόλιο κατά του HPV, το οποίο παρέχεται δωρεάν στην Ελλάδα από το Εθνικό Σύστημα Υγείας στα έφηβα κορίτσια. Το εμβόλιο κατά του HPV προσφέρει επιπρόσθετη σημαντική προστασία στην πλειονότητα των τύπων HPV που προκαλούν κονδυλώματα.

Ωστόσο, χρειάζεται να διευκρινιστεί ότι τα κονδυλώματα, όταν εμφανιστούν, είναι στην πλειονότητα τους καλοήθη. Οι τύποι του HPV που προκαλούν κονδυλώματα δεν είναι οι ίδιοι με τους τύπους που προκαλούν καρκίνο, όπως λανθασμένα πιστεύεται. Οι τύποι του HPV που σχετίζονται με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας δεν μεταδίδονται σε καμία περίπτωση με τη χρήση του προφυλακτικού.

Θεραπεία κονδυλωμάτων στις γυναίκες

Δεν απαιτείται σε όλες τις περιπτώσεις θεραπεία για τα κονδυλώματα. Η απόφαση εξαρτάται από το σημείο ή τα σημεία στα οποία έχουν εμφανιστεί, την έκτασή τους και την ένταση των συμπτωμάτων. Κάποια κονδυλώματα εξασθενούν και εξαφανίζονται τελείως μέσα σε 6 μήνες, άλλα απαιτούν τη χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων τοπικά ή κρυοθεραπεία και άλλα για τα οποία συνίσταται αφαίρεση με χειρουργικό τρόπο ή με laser.

Χρήσιμες συμβουλές για γυναίκες με κονδυλώματα

Αν αντιμετωπίζετε κονδυλώματα, ακολουθήστε τις παρακάτω χρήσιμες συμβουλές:

• Αποφύγετε το σεξ όσο τα κονδυλώματα είναι εμφανή και βρίσκεστε σε θεραπεία.

• Μην μοιράζεστε σεξουαλικά βοηθήματα.
• Αλλάζετε προφυλακτικό κατά την εναλλαγή μεταξύ κολπικής, πρωκτικής και στοματικής επαφής.
• Τηρήστε τους βασικούς κανόνες υγιεινής της ευαίσθητης περιοχής: μην κάνετε κολπικές πλύσεις, αποφύγετε τη χρήση αρωματικών σαπουνιών και τζελ, βεβαιωθείτε ότι έχετε στεγνώσει καλά την περιοχή, μετά το μπάνιο / ντουζ.
• Μην ξυρίζετε ή αποτριχώνετε την ηβική περιοχή.
• Αποφύγετε στενά ρούχα που περιορίζουν την κυκλοφορία του αέρα στην κολπική περιοχή και φορέστε βαμβακερά εσώρουχα.