Τι είναι η Τοκοφοβία;

 

Η τοκοφοβία, όπως φανερώνει και η λέξη, είναι μια ψυχολογική διαταραχή που μπορει να κυμανθεί από μικρότερα έως και μεγαλύτερα ποσοστά φόβου που αφορούν την διαδικασία της κύησης και του τοκετού. Δεν περιγράφει το άγχος ή την απροθυμία που μπορεί να κατακλύσει μια γυναίκα στη σκέψη της γέννησης ενός μωρού (κάτι που είναι γενικά φυσιολογικό), αλλά έναν παραλυτικό φόβο, παρόμοιο με αυτόν της υψοφοβίας ή της αραχνοφοβίας. 

Όπως και με όλες τις φοβίες, η τοκοφοβία είναι σοβαρή ψυχική πάθηση, σε βαθμό που επηρεάζει την ποιότητα ζωής της γυναίκας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η τοκοφοβία μπορεί επίσης να οδηγήσει εκτός από το φόβο του τοκετού και σε φόβο εγκυμοσύνης, αποτρέποντας τις  γυναίκες από μια εγκυμοσύνη, ακόμα και αν πρόκειται για κάτι που επιθυμούν πολύ. 

Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Industrial Psychiatry Journal το 2012, το 13% των μη εγκύων γυναικών αναφέρουν ότι έχουν αρκετά ισχυρό φόβο για τον τοκετό, που τις αποτρέπει από μια εγκυμοσύνη, ενώ σύμφωνα με το Hull University το ποσοστό αγγίζει το 22%. 

 

Είδη τοκοφοβίας

Υπάρχουν τρία είδη είδη τοκοφοβίας, ανάλογα με το μαιευτικό ιστορικό της γυναίκας: 

• Πρωτοπαθής τοκοφοβία, που αφορά γυναίκες που δεν έχουν πρότερη εμπειρία τοκετού και ο φόβος πηγάζει από την ιδέα του τοκετού, αφηγήσεις άλλων γυναικών, κλπ.
• Δευτεροπαθής τοκοφοβία, η οποία αφορά γυναίκες που έχουν βιώσει έναν ή περισσότερους – συνήθως τραυματικούς – τοκετούς, με αποτέλεσμα ο φόβος να πηγάζει από την πρότερη εμπειρία
• Δευτεροπαθής τοκοφοβία ως σύμπτωμα κατάθλιψης, η οποία φορά γυναίκες που βιώνουν κατάθλιψη προγεννητικά. 

 

Αιτία της τοκοφοβίας

Καθώς η τοκοφοβία ξεκινά να εκτιμάται πιο ουσιαστικά από την ιατρική κοινότητα τα τελευταία χρόνια, αλλά και απο τις ίδιες τις γυναίκες, τους συντρόφους και το περιβάλλον τους, είναι σε πολλές περιπτώσεις περίπλοκο να εντοπιστεί.  Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει πάντα σαφής ή προφανής λόγος για τον οποίο κάποια γυναίκα έχει αναπτύξει τοκοφοβία. Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της συσσώρευσης σκέψεων, φόβων, εμπειριών και προκατειλημμένων αντιλήψεων σχετικά με τον τοκετό που έχουν αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια της ζωής της. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο τοκοφοβίας:

• Ιατρικοί Φόβοι

Οι γυναίκες με πρωτοπαθή τοκοφοβία μπορεί να έχουν φοβίες που σχετίζονται με τον ιατρικό τομέα γενικά, όπως για παράδειγμα φοβία για τους γιατρούς, τα νοσοκομεία, συγκεκριμένες ιατρικές διαδικασίες ή τον πόνο. Μπορεί επίσης να έχουν βιώσει κακομεταχείριση από επαγγελματίες υγείας ή ιατρική αμέλεια, με αποτέλεσμα να έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους. Τέλος, μπορεί η τοκοφοβία να πηγάζει από τη γνώση των πιθανών κινδύνων και επιπλοκών του τοκετού. 

• Ψυχικά τραύματα

Η τοκοφοβία μπορεί σε κάποιες γυναίκες να πηγάζει από ψυχικά τραύματα, τα οποία προέρχονται από τραυματικές σεξουαλικές εμπειρίες κατά την παιδική ηλικία ή την ενήλικη ζωή.

• Τραυματικές εμπειρίες τοκετού

Στην περίπτωση της δευτεροπαθούς τοκοφοβίας, η πηγή της σχετίζεται με πρότερη ή πρότερες τραυματικές εμπειρίες τοκετού, κύησης υψηλού κινδύνου, αποβολής, έκτρωσης ή γέννησης νεκρού μωρού. Στη δευτεροπαθή τοκοφοβία, αυτό που βιώνει η γυναίκα είναι φοβίες παρόμοιες με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). 

• Ιατρικό ιστορικό άγχους ή κατάθλιψης

Ένα επιβαρυμένο ατομικό ιατρικό ιστορικό ψυχικής υγείας, ιδιαίτερα αν αφορά άγχος ή κατάθλιψη, μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες να αναπτυχθεί τοκοφοβία.

•  Ο φόβος του αγνώστου

Είναι πολύ σημαντικό οι  μέλλουσες μητέρες να είναι πλήρως ενημερωμένες για την διαδικασία της εγκυμοσύνης, του τοκετού και της λοχείας.Ο ρόλος της μαίας σε αυτό, είναι καθοριστικός. 

 

Συμπτώματα τοκοφοβίας

Το πρώτο και χαρακτηριστικότερο σύμπτωμα της τοκοφοβίας είναι ο έντονος και παραλυτικός φόβος για τον τοκετό και την εγκυμοσύνη. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μόνο σύμπτωμα της τοκοφοβίας. Πολλά από τα συμπτώματα είναι παρόμοια με καταθλιπτικές διαταραχές και γενικευμένες αγχώδεις διαταραχές. 

Τα συνηθέστερα συμπτώματα της τοκοφοβίας περιλαμβάνουν:

• Ενίσχυση των μεθόδων αντισύλληψης, ώστε να αποφευχθεί ή να καθυστερήσει μια εγκυμοσύνη
• Έμμονες ιδέες σχετικά με τις σπάνιες επιπλοκές ενός τοκετού, όπως ο θάνατος της μητέρας ή του νεογνού και εμφάνιση γενετικών ανωμαλιών
• Κρίσεις πανικού ή αύξηση των συμπτωμάτων άγχους όπως κόπωση, παράλογη ανησυχία ή πονοκέφαλοι
• Αλλαγές διάθεσης
• Συμπτώματα κατάθλιψης, όπως κόπωση, σωματικός πόνος, μειωμένη όρεξη ή λίμπιντο και απώλεια ενδιαφέροντος για αγαπημένες δραστηριότητες
• Αϋπνία ή εφιάλτες
• Επιμονή στην μέθοδο της καισαρικής τομής, χωρίς να υπάρχουν παράγοντες επικινδυνότητας

 

Διάγνωση και αντιμετώπιση τοκοφοβίας

Όπως κάθε άλλη ψυχολογική πάθηση, συμπεριλαμβανομένων των φοβιών, η τοκοφοβία διαγιγνώσκεται από εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, αν και όσοι γυναικολόγοι είναι ιδιαίτερα καταρτισμένοι, μπορούν να διακρίνουν ανησυχητικά σημάδια και να παραπέμψουν την ασθενή τους σε επαγγελματία ψυχικής υγείας, εξειδικευμένο στη θεραπεία γυναικών και μητέρων.

Ειδικότερα,για τη διάγνωση της τοκοφοβίας, χρησιμοποιούνται κατάλληλα διαμορφωμένα τεστ και ερωτηματολόγια, τα οποία οι γυναίκες καλούνται να απαντήσουν. Οι απαντήσεις τους αποτελούν τη βάση της διάγνωσης της τοκοφοβίας, ανοίγοντας το δρόμο για την αντιμετώπισή της.

Ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της ασθενούς και την ύπαρξη ή μη εγκυμοσύνης, η αντιμετώπιση της τοκοφοβίας μπορεί να περιλαμβάνει εξειδικευμένη θεραπεία όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και η ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή.

Η δημιουργία πλάνου τοκετού βοηθά την γυναίκα να νιώσει σιγουριά και δύναμη, οπλίζοντας τη με γνώσεις και συμβουλές, ώστε να πορευτεί προς τον τοκετό. Επιπλέον, η παρακολούθηση μαθημάτων ψυχοπροφυλακτικής προετοιμασίας κατευνάζουν τους φόβους της γυναίκας και την ενημερώνουν σωστά μειώνοντας τον φόβο του αγνώστου. 

Πέρα από την βοήθεια που θα προσφέρει ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας, η επικοινωνία των φόβων με τον γυναικολόγο ή τη μαία, μπορεί να αποδειχθεί εξίσου σημαντική. Αυτοί είναι τα μόνα κατάλληλα άτομα να απαντήσουν σε όλες τις απορίες, να εξηγήσουν τις ιατρικές διαδικασίες που απαιτούνται για έναν τοκετό και γενικά να προσφέρουν τις γνώσεις τους, ώστε να κατευναστούν όλοι οι επιμέρους φόβοι που μπορεί να πηγάζουν από άγνοια ή παραπληροφόρηση. Τέλος, σημαντική είναι και η αναζήτηση επικοινωνίας και υποστήριξης από το σύντροφο, τους φίλους ή την οικογένεια.