Ένα σημαντικό κομμάτι μιας υγιούς σεξουαλικής ζωής είναι η γνώση για το πότε δεν πρέπει να έχετε σεξουαλική επαφή, λόγοι που σχετίζονται άμεσα με την ψυχική ή τη σωματική υγεία του ενός ή και των δύο συντρόφων. 

Πότε, λοιπόν, χρειάζεται να προστατεύετε τον εαυτό σας και να αποφεύγετε τη σεξουαλική επαφή; 

Τεστ Παπ

Το τεστ Παπ χρησιμοποιεί μεμονωμένα κύτταρα που λαμβάνει από τον τράχηλο, τα οποία ελέγχονται με μικροσκόπιο. Η ύπαρξη σπέρματος στον ιστό ή η ύπαρξη ερεθισμού από την τριβή κατά την επαφή , μπορεί να αλλοιώσει τα αποτελέσματα του τεστ Παπ, γι αυτό και συνίσταται η αποφυγή σεξουαλικής επαφής το προηγούμενο βράδυ από την εξέταση. Το ίδιο ισχύει σε για άλλες πυελικές εξετάσεις όπως η κολποσκόπηση, ώστε ο γιατρός να μπορεί να έχει όσο το δυνατό καθαρότερη εικόνα των ιστών. 

Ανεξήγητη κολπική αιμορραγία ή πόνος 

Οι περισσότερες γυναίκες εμφανίζουν περιστασιακά κηλίδες αίματος ή πόνους κατά την ωορρηξία, αλλά αν πρόκειται για επίμονο πόνο ή αιμορραγία, τότε θα πρέπει να αποφεύγεται η σεξουαλική επαφή. Επιπλέον, ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή ή η αιμορραγία μετά τη σεξουαλική επαφή μπορεί να είναι σημάδια διαταραχών περιόδου, παθήσεων όπως τα ινομυώματα και η ενδομητρίωση, όπως επίσης και ανωμαλιών του τραχήλου της μήτρας. Αν έχετε κάποιο από αυτά τα συμπτώματα, καλό θα είναι να κλείσετε ένα ραντεβού με τον γιατρό σας. 

Επιπλοκές της εγκυμοσύνης

«Μπορώ να έχω σεξουαλικές επαφές στην εγκυμοσύνη;» Πρόκειται για μια πολύ συχνή ερώτηση των νέων γονέων στους γιατρούς. Εάν η εγκυμοσύνη είναι φυσιολογική, δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην υπάρχουν σεξουαλικές επαφές στο ζευγάρι, μέχρι και τη στιγμή που θα σπάσουν τα νερά της εγκύου. Εάν, όμως υπάρχει κύηση υψηλού κινδύνου, προβλήματα υγείας και επιπλοκές, πρέπει το ζευγάρι να ακολουθήσει τις οδηγίες του γιατρού. Επιπλέον, αν κατά τη σεξουαλική επαφή η έγκυος βιώσει ανεξήγητο πόνο ή αιμορραγία, πρέπει να σταματήσει η σεξουαλική δραστηριότητα άμεσα και να ζητηθεί η συμβουλή ενός γιατρού.  

Μετά τον τοκετό

Μετά από καισαρική τομή και κολπικό τοκετό πρέπει να υπάρχει αποχή από σεξουαλική επαφή, τουλάχιστον μέχρι την επόμενη προγραμματισμένη επίσκεψη στον γιατρό (συνήθως μετά από έξι εβδομάδες), ώστε να επιβεβαιωθεί η επιτυχής ανάρρωση της μητέρας. Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχει ερεθισμός του κόλπου και μικρές εκδορές που μπορεί να καταστήσουν τη σεξουαλική επαφή επίπονη για τη γυναίκα και επιρρεπή σε μολύνσεις μέχρι να γίνει η επούλωση. Για αυτό συνίσταται να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του γιατρού για το πότε είναι ασφαλές να ξαναρχίσουν οι σεξουαλικές επαφές, όπως επίσης και για τους τρόπους αντισύλληψης. 

Λοίμωξη

Εάν υπάρχουν συμπτώματα πυελικής ή κολπικής λοίμωξης, όπως δύσοσμες εκκρίσεις, έντονος κολπικός κνησμός, κάψιμο ή πυελικός πόνος, θα πρέπει να αποφεύγεται το σεξ μέχρι να δείτε γιατρό και να κάνετε καλλιέργεια κολπικού υγρου. Το σεξ με κολπική λοίμωξη δεν είναι μόνο επώδυνο, αλλά μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση και εξάπλωση της μόλυνσης στα πυελικά όργανα. 

Μετά το χειρουργείο

Οι ιατρικές εξελίξεις στον τομέα της γυναικολογίας, όπως η λαπαροσκόπηση, επιτρέπουν πια στους ασθενείς να αναρρώνουν γρηγορότερα και να επανέρχονται στην καθημερινότητα πολύ πιο άμεσα. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι μετά από μια χειρουργική επέμβαση δε θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον χειρουργό σας για το πότε θα είναι ασφαλές να έχετε σεξουαλικές επαφές. Ιδιαίτερα σε σοβαρές περιπτώσεις όπως η υστερεκτομή και η πρόπτωση μήτρας, ο χρόνος ανάρρωσης μπορεί να διαρκέσει έως και μερικούς μήνες. 

Αντισύλληψη και συναίνεση

Η σεξουαλική επαφή είναι κάτι πολύ προσωπικό και ιδιαίτερο, για αυτό και μπορεί να γίνεται μόνο αν και τα δύο μέρη το θέλουν. Αν για οποιαδήποτε λόγο, δεν υπάρχει αντισύλληψη, αλλάξατε γνώμη, νιώθετε κούραση και αδυναμία και γενικά νιώθετε ότι δεν το επιθυμείτε, δεν υπάρχει κανένας λόγος να αρχίσετε ή να συνεχίσετε μια σεξουαλική δραστηριότητα. 

Εάν έχετε οποιεσδήποτε ανησυχίες και ερωτήσεις, ρωτήστε το γιατρό σας. Ενώ η συζήτηση για το σεξ μπορεί φαντάζει άβολη για ορισμένους ασθενείς, έχετε στο νού σας ότι ο γυναικολόγος σας έχει ήδη κάνει αρκετές σεξουαλικές συζητήσεις με ασθενείς, ακόμα και εκείνη την ημέρα.

Το εμβόλιο για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, είναι ένα εμβόλιο που προστατεύει όχι μόνο τις γυναίκες έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και όλους όσοι το κάνουν, γυναίκες και άνδρες, έναντι του ιού HPV.  

Με τον όρο HPV δεν αναφερόμαστε σε έναν μόνο ιό, αλλά σε μια μεγάλη ομάδα ιών με παρόμοια χαρακτηριστικά, που αποτελείται από περίπου 100 τύπους. Κάποιοι εξ αυτών είναι σχετικά ακίνδυνοι, αλλά κάποιοι, περίπου 40, είναι «υψηλού ρίσκου», καθώς συνδέονται με την ανάπτυξη συγκεκριμένων τύπων καρκίνων. Ο συχνότερος τύπος καρκίνου με τον οποίο συνδέονται οι «υψηλού κινδύνου» τύποι του HPV είναι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, με το 99% των περιπτώσεων να προέρχονται από αυτούς. 

Τι περιέχει το εμβόλιο του HPV και πως γίνεται ο εμβολιασμός;

Το εμβόλιο για τον HPV και τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας δεν περιέχει γενετικό υλικό του ιού, παρά μόνο πρωτεΐνες της κάψας των 9 σοβαρότερων «υψηλού ρίσκου» τύπων του ιού. Συνεπώς, το εμβόλιο δεν ενέχει κανέναν κίνδυνο για μόλυνση από τον HPV. 

Το εμβόλιο γίνεται ενδομυϊκά στο χέρι, όπως η πλειονότητα των εμβολίων και χρειάζεται, ανάλογα με την ηλικία χορήγησης 2 ή 3 δόσεις με διάστημα έξι μηνών μεταξύ τους. 

Ποιους αφορά ο εμβολιασμός HPV;

Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού, ο εμβολιασμός για τον HPV ξεκινά από τα 11 χρόνια και  δικαιούχοι του εμβολίου δωρεάν είναι: 

• Τα κορίτσια και οι έφηβες μέχρι τα 18 έτη
• Ειδικές κατηγορίες ενηλίκων μέχρι τα 26 έτη που πάσχουν από αυτοάνοσα νοσήματα, κακοήθη νεοπλάσματα ή HIV, είναι σε ανοσοκαταστολή ή έχουν υποβληθεί σε μεταμόσχευση 

Ο εμβολιασμός κατά την παιδική – εφηβική ηλικία γίνεται με τη λογική της πρόληψης και της μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας τους εμβολίου, που επιτυγχάνεται πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών και της πιθανής επαφής με κάποιο τύπο του HPV. Παρόλα αυτά το εμβόλιο είναι αποτελεσματικό ακόμα και μετά από λοίμωξη από HPV, καθώς ακόμα και να πρόκειται για κάποιο από τους τύπους από τους οποίους προστατεύει το εμβόλιο, θα αναπτυχθούν αντισώματα για τους υπόλοιπους. 

Οι ενήλικες που δεν έχουν κάνει το εμβόλιο του HPV, μπορούν να το κάνουν ανά πάσα στιγμή, αναλαμβάνοντας το, σχετικά υψηλό, κόστος του, καθώς αν δεν είναι δικαιούχοι ή έχει περάσει το ηλικιακό όριο, το εμβόλιο δεν καλύπτεται από τους ασφαλιστικούς φορείς. 

Πώς προστατεύει το εμβόλιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;

Σχεδόν όλοι οι τύποι του HPV μπορούν να δημιουργήσουν λοιμώξεις, οι περισσότερες από τις οποίες, περίπου το 90%, εξαφανίζονται από τον οργανισμό μέσα σε δύο έτη. Ωστόσο, οι τύποι του HPV, οι οποίοι περιλαμβάνονται στο εμβόλιο μπορούν να δημιουργήσουν σοβαρές παθήσεις όπως:

• Καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, του κόλπου ή του αιδοίου στις γυναίκες
• Καρκίνο του πέους στους άνδρες
• Καρκίνο του πρωκτού
• Καρκίνο του στόματος, του φάρυγγα και του λάρυγγα
• Κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων

Το εμβόλιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας αποτρέπει την ανάπτυξη του 90% των καρκίνων και σχεδόν εξ ολοκλήρου των κονδυλωμάτων. Συνεπώς η πρόληψη που προσφέρει είναι σχεδόν πλήρης και αναμφισβήτητη. 

Ο εμβολιασμός για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας στην Ελλάδα

Οι τελευταίες καταγραφές αναφέρουν ότι έως και το τέλος του 2020 έχουν χορηγηθεί στην Ελλάδα πάνω από 1,7 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου του HPV. Ωστόσο, ο εμβολιασμός για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας κινείται ακόμα σε χαμηλά ποσοστά. Σύμφωνα με έρευνα για τη Διερεύνηση της στάσης των γονέων απέναντι στον εμβολιασμό κατά του ιού HPV, παρόλο που οι γονείς είναι πιά πλήρως ενημερωμένοι για τον εμβολιασμό κατά του ιού και εμφανίζουν θετικές αντιλήψεις για τον εμβολιασμό των παιδιών τους, στην πράξη  τα ποσοστά είναι μικρότερα. 

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO), σε 33 χώρες του κόσμου, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ο εμβολιασμός βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, στο δωρεάν εμβολιασμό εντάσσονται και τα αγόρια και οι έφηβοι από την ηλικία των 12-13 ετών έως τα 25 έτη, όπως επίσης και οι άντρες που έχουν διεισδυτικές επαφές έως 45 ετών. Έως τα μέσα του 2020, στην Ελλάδα μόνο το 40% των κοριτσιών 11-18 ετών είναι εμβολιασμένα για τον HPV, γεγονός που μας απομακρύνει από την πιθανότητα επέκτασης του εμβολίου στα αγόρια και τους εφήβους σύντομα, αλλά και την εξάλειψη του HPV σε βάθος χρόνου.

Σύμφωνα με μελέτες, η παχυσαρκία μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σύλληψης και γονιμότητας. Ταυτόχρονα, η συνύπαρξη παχυσαρκίας και εγκυμοσύνης είναι πιθανό να έχει αντίκτυπο στην υγεία της εγκύου και του εμβρύου, δημιουργώντας διάφορες παθήσεις ή επιπλοκές, με αποτέλεσμα, η εγκυμοσύνη να χαρακτηριστεί ως κύηση υψηλού κινδύνου. 

Η παχυσαρκία ορίζεται από τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ). Εάν ο ΔΜΣ είναι από 30 και πάνω, ένας άνθρωπος θεωρείται παχύσαρκος. Η ένταξη μιας εγκύου σε αυτή την κατηγορία γίνεται είτε εάν βρίσκεται σε αυτή την κατηγορία πριν από την έναρξη της εγκυμοσύνης, είτε εάν, κατά το πρώτο ραντεβού με το γυναικολόγο για την παρακολούθηση της εγκυμοσύνης, η μέτρηση του ΔΜΣ την εντάξει σε αυτή την κατηγορία. 

Για αυτό το λόγο, μια έγκυος με παχυσαρκία χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα προσεκτική κατά την εγκυμοσύνη, να ακολουθεί τις οδηγίες των γιατρών της και να μην παραμελεί τα προγραμματισμένα ραντεβού και εξετάσεις που της έχουν οριστεί. 

Πρίν την εγκυμοσύνη

Στην περίπτωση όπου μια γυναίκα είναι παχύσαρκη και επιθυμεί να τεκνοποιήσει, προτείνεται να προσπαθήσει να χάσει βάρος, πάντα ακολουθώντας μια ισορροπημένη διατροφή και σωματική άσκηση, προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες της, σύμφωνα με τις οδηγίες γιατρών και διατροφολόγων. Σύμφωνα με μελέτες, μια μικρή απώλεια βάρους έως 7% του αρχικού βάρους, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο επιπλοκών που συνδέονται με την παχυσαρκία.

Εάν υπάρχει η πρόθεση για χειρουργική επέμβαση για την απώλεια βάρους, συστήνεται να υπάρχει ένα διάστημα τουλάχιστον ενός έτους μεταξύ επέμβασης και εγκυμοσύνης, ώστε να έχει ανακάμψει πλήρως ο οργανισμός. 

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης 

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν προτείνεται σε καμία περίπτωση η χρήση εξαντλητικής δίαιτας και σωματικής άσκησης, ώστε η έγκυος να μην πάρει βάρος. Η πρόσληψη βάρους κατά την εγκυμοσύνη είναι μια απόλυτα φυσιολογική διαδικασία, αρκεί να κινείται σε φυσιολογικά επίπεδα. Τα φυσιολογικά επίπεδα πρόσληψης βάρους είναι 5-9 κιλά ή 11-19 κιλά για δίδυμη κύηση. Η πρόσληψη λιγότερου βάρους από το φυσιολογικό κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα ανάπτυξης του εμβρύου και πρόωρο τοκετό. 

Μια έγκυος με παχυσαρκία, χρειάζεται κατά την εγκυμοσύνη να ακολουθεί τις οδηγίες του γιατρού ή γιατρών της σχετικά με την διατροφή της, η οποία πρέπει να είναι ισορροπημένη, ακριβώς όπως σε οποιαδήποτε άλλη εγκυμοσύνη και να συνοδεύεται από ήπια σωματική άσκηση. Σε περίπτωση όπου η σωματική άσκηση δεν ήταν μέρος της καθημερινότητας της εγκύου πρίν τη σύλληψη, συνίσταται η σταδιακή ένταξη της σωματικής άσκησης, ξεκινώντας από 5-10 λεπτά ημερησίως με περπάτημα ή κολύμπι και αυξάνοντας κάθε εβδομάδα κατά 5 λεπτά το χρόνο της άσκησης. Ιδανικά, ο στόχος είναι μισή ώρα σωματικής άσκησης ημερησίως. 

Κίνδυνοι επιπλοκών κατά την εγκυμοσύνη σε εγκύους με υψηλό ΔΜΣ

Η συνύπαρξη εγκυμοσύνης και παχυσαρκίας δημιουργεί αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παθήσεων στην έγκυο όπως:

• Ο διαβήτης κύησης
• Η υπέρταση κύησης ή προεκλαμψία που μπορεί να οδηγήσει σε εμβολή, υπατική ή νεφρική ανεπάρκεια
• Η φλεβική θρόμβωση
• Τα καρδιακά προβλήματα
• Η υπνική άπνοια
• Εκτεταμένη αιμορραγία κατά τον τοκετό

Η συνύπαρξη εγκυμοσύνης και παχυσαρκίας δημιουργεί αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παθήσεων στα έμβρυα και τα νεογνά όπως:

• Δυστοκία ώμου, δηλαδή δυσκολία κατά τον φυσιολογικό τοκετό όπου οι ώμοι του εμβρύου δεν μπορούν να περάσουν από το άνοιγμα του κόλπου
• Αποβολή ή ενδομήτριο θάνατο
• Συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες 
• Εμβρυϊκή μακροσωμία
• Πρόωρο τοκετό
• Υπογλυκαιμία νεογνού
• Άσθμα
• Βρεφική και παιδική παχυσαρκία

Επιπλέον, η παχυσαρκία καθιστά δυσκολότερο τον προγεννητικό έλεγχο και την καρδιοτοκογραφία κατά τον τοκετό.  Εξαιτίας των παραπάνω, αυξάνονται πολύ οι πιθανότητες υποβοηθούμενου φυσιολογικού τοκετού ή τοκετού με καισαρική τομή.

«Η γυναικεία υγεία βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Οι παγκόσμιες προσπάθειες για τη βελτίωση της γυναικείας υγείας προωθούνται μέσω της υιοθέτησης της Ατζέντας του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη του ΟΗΕ, μέσω των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης και την παγκόσμια στρατηγική για την υγεία των γυναικών, των παιδιών και των ενηλίκων.»

Τα παραπάνω λόγια αποτελούν την εισαγωγή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) για την έκθεση του 2016 «Women’s health and well-being in Europe: beyond the mortality advantage», που αποτελεί την πιο πρόσφατη έκθεση για τη γυναικεία υγεία στην Ευρώπη. 

Ας δούμε, λοιπόν, τα σημαντικότερα σημεία της έκθεσης. Ποια είναι η κατάσταση της υγείας των γυναικών στην Ευρώπη;

Υψηλότερο προσδόκιμο ζωής – Περισσότερα χρόνια με προβλήματα υγείας

Σε όλη την Ευρώπη, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί σημαντικά, τόσο στις γυναίκες, όσο και στους άνδρες, εξαιτίας της βελτίωσης των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα. Οι γυναίκες, πιο συγκεκριμένα, έχουν ελαφρώς αυξημένο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με τους άνδρες, το οποίο συχνά αναφέρεται με τον όρο «πλεονέκτημα θνητότητας» (mortality advantage). 

Ωστόσο, οι γυναίκες ζουν περισσότερα χρόνια άρρωστες, αντιμετωπίζοντας παθήσεις που σχετίζονται με τη θνησιμότητα τους, όπως επίσης και με προβλήματα που υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής. Υπολογίζεται ότι οι γυναίκες περνούν έως και 12 χρόνια της ζωής τους αντιμετωπίζοντας σοβαρές παθήσεις. 

Παθήσεις που επιβαρύνουν τη γυναικεία υγεία

Οι παθήσεις που επιβαρύνουν τη γυναικεία υγεία, σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι:

• Ο καρκίνος, κυρίως του μαστού, του τραχήλου της μήτρας, των ωοθηκών, του πνεύμονα και του εντέρου
• Τα προβλήματα ψυχικής υγείας
• Η κατάχρηση ουσιών
• Τα μυοσκελετικά προβλήματα
• Τα καρδιαγγειακά προβλήματα, όπως το εγκεφαλικό και η στεφανιαία νόσος, παθήσεις που θεωρείται ακόμα και σήμερα ότι αφορούν τους άνδρες
• Ο διαβήτης 
• Τα νευρολογικά προβλήματα
• Ο HIV
• Η παχυσαρκία, τα ποσοστά της οποίας παρουσιάζουν αυξητική τάση από το 2010 και έπειτα

Μετρώντας τη γυναικεία ποιότητα ζωής

Η ποιότητα ζωής είναι όχι μόνο δείκτης της καλής υγείας, αλλά και της κοινωνικής προόδου, αποτελώντας πλέον μια εγγενή ανθρώπινη αξία. Η ποιότητα ζωής δεν είναι μια υποκειμενική έννοια, αλλά ένας πραγματικός δείκτης που δημιουργείται συνδυάζοντας στοιχεία όπως το ατομικό εισόδημα, οι συνθήκες ζωής, η απασχόληση, η εκπαίδευση, η υποστήριξη από τις κοινωνικές δομές της κάθε χώρας και από την ικανοποίηση του ανθρώπου για τη ζωή του. 

Σε μια έρευνα που έγινε σε 17  χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτοί οι δείκτες έχουν μεγάλες αποκλίσεις από χώρα σε χώρα. Ωστόσο, το κοινό τους σημείο είναι το γεγονός ότι οι γυναίκες, θεωρούν την υγεία και την ποιότητα της ζωής τους χειρότερη από αυτή των ανδρών, ακόμα και σε χώρες όπου οι δείκτες είναι υψηλότεροι. Στην έρευνα, η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση με δείκτη κάτω του 2 (σε κλίμακα από 1 έως 5), με σημαντική διαφορά από την προτελευταία χώρα, την Κύπρο με δείκτη περίπου 2,5. 

Συστήματα υγείας και υγειονομικό προσωπικό

Η έρευνα αναγνωρίζει την ανάγκη περαιτέρω βελτίωσης των συστημάτων υγείας και των υγειονομικών υπηρεσιών και επιμόρφωσης του προσωπικού, ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες της γυναικείας υγείας και της προώθησης της ισότητας των φύλων. 

Τα σημαντικότερα προβλήματα που εντοπίζονται στα συστήματα υγείας είναι οι πολιτικές σχετικά με την αναπαραγωγική υγεία, όπως οι αμβλώσεις και η πρόσβαση σε αντισύλληψη, και το υψηλό κόστος των παρεχόμενων υπηρεσιών σε συνάρτηση με τη φτώχεια που εμφανίζει μεγαλύτερα ποσοστά σε γυναίκες και άτομα από μειονότητες. 

Μητρική θνησιμότητα

Παρόλο που ο μέσος όρος της μητρικής θνησιμότητας έχει μειωθεί σημαντικά (από 33 θανάτους ανά 100.000 τοκετούς το 2000 σε 16 το 2015). Ωστόσο οι διαφορές ανάμεσα στις χώρες ΕΕ διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό, με τα ποσοστά να παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά στις χώρες που προσαρτήθηκαν τελευταίες στην ΕΕ, στις χώρες του Πρώην Ανατολικού μπλόκ και τις Βαλκανικές χώρες. Η μητρική θνησιμότητα στην Ελλάδα βρίσκεται κάτω από 10 θανάτους ανά 100.000 τοκετούς, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας.

Ο όρος επείγουσα αντισύλληψη αναφέρεται σε μεθόδους αντισύλληψης που μειώνουν δραστικά την πιθανότητα εγκυμοσύνης μετά από σεξουαλική επαφή. Αυτές οι μέθοδοι χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σε γυναίκες σε περιπτώσεις ελεύθερης σεξουαλικής επαφής, όπου δεν έχει χρησιμοποιηθεί μέθοδος αντισύλληψης. Η επείγουσα αντισύλληψη λειτουργεί, είτε μέσω της αποφυγής της εμφύτευσης ενός ζυγωτού στη μήτρα, είτε μέσω της καθυστέρησης της ωορρηξίας. 

Είδη επείγουσας αντισύλληψης

Υπάρχουν δύο είδη επείγουσας αντισύλληψης, τα οποία εφαρμόζονται αποκλειστικά σε γυναίκες:

1. Το «χάπι της επόμενης ημέρας»

Το «χάπι της επόμενης ημέρας» είναι ένας εξαιρετικά ασφαλής τρόπος επείγουσας αντισύλληψης, ακόμα και σε έφηβες. Το χάπι, ανάλογα με το φαρμακευτικό σκεύασμα που θα επιλεγεί,  περιέχει μια ή περισσότερες ορμόνες που καθυστερούν ή αναστέλλουν την ωορρηξία. Για να είναι αποτελεσματικό, πρέπει να ληφθεί το αργότερο 3-5 ημέρες μετά τη σεξουαλική επαφή, ενώ όσο συντομότερα ληφθεί, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα επιτυχίας έχει. Η αποτελεσματικότητα του «χαπιού της επόμενης ημέρας» φτάνει μέχρι το 98%, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, είναι δυνατή η λήψη του πριν τη σεξουαλική επαφή. 

Η λήψη «χαπιού της επόμενης ημέρας» είναι απόλυτα ασφαλής, αλλά ενδέχεται να προκαλέσει κάποιες παρενέργειες όπως πονοκέφαλο, διαταραχή στην έναρξη, τη διάρκεια ή την ένταση της επόμενης εμμήνου ρύσεως, ναυτία ή πόνο στην κοιλιακή χώρα. Ωστόσο, η χρήση του «χαπιού της επόμενης ημέρας» δεν μπορεί να επηρεάσει ούτε τη γονιμότητα, ούτε τη περιοδικότητα της εμμήνου ρύσεως μακροπρόθεσμα, ενώ δεν υπάρχουν περιορισμοί στη συχνότητα λήψης. Επιπλέον, εάν το χάπι αποτύχει και υπάρξει εγκυμοσύνη, δεν έχουν παρατηρηθεί παρενέργειες που να είναι επιβλαβείς για το έμβρυο. 

Το «χάπι της επόμενης ημέρας» είναι διαθέσιμο σε όλα τα φαρμακεία, χωρίς να απαιτείται συνταγή γιατρού και κοστίζει περίπου 20 ευρώ. Ωστόσο συνίσταται πριν από τη λήψη του η επικοινωνία με έναν γυναικολόγο. 

2. Η τοποθέτηση ενδομητρικού σπειράματος (σπιράλ)

Όπως είναι γνωστό, το ενδομητρικό σπείραμα μια από τις δημοφιλέστερες μεθόδους γυναικείας αντισύλληψης, καθώς, ως αντισυλληπτική μέθοδος φραγμού, εμποδίζει το δρόμο των σπερματοζωαρίων προς τη μήτρα. Για να είναι αποτελεσματικό, πρέπει να τοποθετηθεί το αργότερο 5 ημέρες μετά τη σεξουαλική επαφή ή την ωορρηξία. Το ενδομητρικό σπείραμα είναι αποτελεσματικό έως και 99% και μπορεί, μετά την επείγουσα αντισύλληψη, να παραμείνει ως βασική μέθοδος αντισύλληψης. 

Σε σπάνιες περιπτώσεις μόνιμης αντισύλληψης μέσω ενδομητρικού σπειράματος μπορεί να υπάρξουν παρενέργειες, που μπορεί να περιλαμβάνουν διαταραχές στην έναρξη, τη διάρκεια ή την ένταση της επόμενης εμμήνου ρύσεως και πόνο ή ενόχληση στην κοιλιακή χώρα για λίγες ημέρες μετά την τοποθέτησή του. 

Το ενδομητρικό σπείραμα τοποθετείται αποκλειστικά από γυναικολόγους, μέσα από μια συγκεκριμένη διαδικασία και έλεγχο με διάρκεια έως και 5 χρόνια. 

Πότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η επείγουσα αντισύλληψη;

Η επείγουσα αντισύλληψη μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες περιπτώσεις μετά από σεξουαλική επαφή όπως:

• Μη χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων είτε από τη γυναίκα, είτε από τον άνδρα
• Ανεπάρκεια στην χρήση αντισυλληπτικών μεθόδων όπως για παράδειγμα:
  • Σπάσιμο ή λανθασμένη χρήση προφυλακτικού
  • Μη λήψη αντισυλληπτικού χαπιού
  • Φθορά, σπάσιμο ή μετατόπιση του κολπικού διαφράγματος ή του ενδομητρικού σπειράματος (σπιράλ)
  • Λανθασμένη χρήση της διακεκομμένης συνουσίας
  • Λανθασμένος υπολογισμός της εμμήνου ρύσεως και των γόνιμων ημερών 
• Σεξουαλική επαφή χωρίς συναίνεση και χρήση αντισυλληπτικής μεθόδου