Η έννοια της πατρότητας έχει αρχίσει να αλλάζει τα τελευταία χρόνια, καθώς όλο και περισσότεροι άνδρες επιθυμούν και επιδιώκουν ενεργά να συμμετέχουν εξίσου στην εγκυμοσύνη και τη φροντίδα των παιδιών από τη γέννηση τους. Όμως πολλές φορές η φράση «Θα γίνω μπαμπάς» συνοδεύεται από άγχος για τον άγνωστο κόσμο της γονεϊκότητας. Για αυτό σε αυτό το άρθρο έχω φτιάξει ένα χρήσιμο οδηγό με τις σημαντικότερες συμβουλές για όλους τους νέους μπαμπάδες:

Υποστηρίξτε τη σύντροφό σας στην εγκυμοσύνη

Το πρώτο στάδιο της πατρότητας είναι η εγκυμοσύνη. Πολλοί σύντροφοι, ενώ έχουν την πρόθεση να είναι υποστηρικτικοί, δε γνωρίζουν ή δεν αισθάνονται σίγουροι για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να βοηθήσουν. Γι αυτό το λόγο, η πρώτη και σημαντικότερη συμβουλή είναι η καλή επικοινωνία μεταξύ του ζευγαριού. Ως επόμενο στάδιο, η υποστήριξη της συντρόφου σας μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την:

1. Ενημέρωση: Μάθετε όσα περισσότερα μπορείτε για την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, τις αλλαγές που προξενούν στο γυναικείο σώμα και τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν συναισθηματικά και ψυχικά. Σημαντικές πηγές γνώσης αποτελούν αρχικά ο γυναικολόγος και η μαία που σας έχει αναλάβει, και έπειτα βιβλία εγκυμοσύνης, μαθήματα γονεϊκότητας και φυσικού τοκετού, αλλά και άλλοι νέοι γονείς.
2. Ενεργή συμμετοχή: Ζήστε μαζί με τη σύντροφό σας την εμπειρία. Συνοδέψτε τη στα ιατρικά ραντεβού και εξετάσεις, συζητήστε τις αποφάσεις που χρειάζεται να ληφθούν, μελετήστε το πλάνο τοκετού.

Διαβάστε περισσότερα για τους τρόπου με τους οποίους μπορείτε να στηρίξετε τη σύντροφό σας στην εγκυμοσύνη ΕΔΩ.

Μάθετε τα βασικά για τη φροντίδα του νεογέννητου

Η φροντίδα του νεογέννητου αποτελεί μια πηγή άγχους για πολλούς μπαμπάδες, καθώς αντιλαμβάνονται την ευαλωτότητα του νεογέννητου και νιώθουν πιο άπειροι σε σχέση με τις μητέρες. Γι αυτό το λόγο είναι σημαντικό να προετοιμαστείτε πριν τον τοκετό για όλα τα βασικά: από το πώς πρέπει να το κρατάτε, πως ηρεμεί και νανουρίζεται, πως να το ταΐζετε (αν χρειαστεί να φάει από μπιμπερό), πως χωνεύει, πώς του αλλάζουμε πάνα και πως κάνει μπάνιο.

Αμέσως μετά τον τοκετό είναι σημαντικό να ξεκινήσετε αμέσως να συμμετέχετε. Ρωτήστε τη σύντροφό σας, αλλά και τη μαία αυτές τις πρώτες μέρες να σας δείξουν βήμα προς βήμα όλα όσα πρέπει να ξέρετε. Με αυτό τον τρόπο θα μπορείτε να έχετε άμεση ενεργή εμπλοκή στη φροντίδα του μωρού σας.

Οργανώστε το σπίτι πριν το τοκετό

Η έλευση ενός μωρού στο σπίτι απαιτεί και ένα μεγάλο όγκο οικιακής εργασίας. Η δημιουργία ή η αναδιάταξη του παιδικού δωματίου, ώστε να στεγαστούν όλα όσα έχετε αγοράσει και είναι απαραίτητα για το μωρό, είναι από τα πρώτα που πρέπει να γίνουν.

Αμέσως μετά, είναι σημαντικό να καθαρίσετε καλά ολόκληρο το σπίτι, να κάνετε «γενική», καθώς με την έλευση του μωρού, ο χρόνος για τέτοιες εργασίες είναι μηδαμινός έως ανύπαρκτος. Αυτό είναι ένα κομμάτι που πολλοί νέοι γονείς αγνοούν, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται πολύ την περίοδο της λοχείας.

Συμπληρωματικά, μια καλή ιδέα είναι να προγραμματίσετε το φαγητό για τουλάχιστον τις πρώτες 2 εβδομάδες μετά τον τοκετό. Μπορείτε να μαγειρέψετε και να έχετε έτοιμες μερίδες στην κατάψυξη ή να συνεννοηθείτε με ένα οικείο πρόσωπο ή άτομο επί πληρωμή να σας παρέχει καθημερινά μαγειρεμένο φαγητό.

Συμφωνήστε για το πώς θα μοιράζονται οι δουλειές του σπιτιού και η φροντίδα του μωρού 

Η περίοδος της λοχείας, γνωστή και ως 4ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης,  είναι μια πολύ κουραστική σωματικά και ψυχικά για τις γυναίκες. Η ύπαρξη μιας συμφωνίας για το διαμοιρασμό των δουλειών στο σπίτι, των υποχρεώσεων και της φροντίδας του νεογέννητου, θα συμβάλλει στην όσο το δυνατό καλύτερη εμπειρία αυτής της περιόδου.

Καθώς το νεογέννητο θα σας κρατάει και τους δυο γονείς ξύπνιους, ο καλός προγραμματισμός σε σχέση με το ποιος θα το φροντίζει κάθε φορά, θα συμβάλλει στην ξεκούραση και των δύο γονιών. Φυσικά, όλα εξαρτώνται από το αν θα έχετε βοήθεια από κάποιο τρίτο άτομο, οικογενειακό ή φιλικό πρόσωπο, αν έχετε τη δυνατότητα να έχετε κάποιο άτομο επί πληρωμή, αν εργάζεστε και οι 2 ή μόνο εσείς και πόσες ώρες και αν το μωρό θηλάζει. Αυτό που ιδανικά θέλετε να επιτύχετε είναι να ασχολείστε με το μωρό σας για όσες ώρες βρίσκεστε στο σπίτι, ανάλογα με τις ανάγκες της μητέρας.

Μελετήστε για το πώς θα μπορέσετε να επιτύχετε μια ισορροπία μεταξύ εργασίας και οικογένειας

Στην Ελλάδα έχει θεσμοθετηθεί άδεια πατρότητας διάρκειας 14 ημερών. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι, δυστυχώς, σε πολλά επαγγελματικά περιβάλλοντα δεν θεωρείται αναμενόμενο να την πάρετε. Συζητήστε 1-2 μήνες πριν το τοκετό με τους εργοδότες σας την πιθανότητα να μειωθεί για αυτούς του πρώτους μήνες ο όγκος εργασίας και οι επαγγελματικές υποχρεώσεις σας, ή να δουλέψετε εξ αποστάσεως ή με μειωμένο ωράριο, καθώς και το χρονοδιάγραμμα της άδειας πατρότητας. Κάποιοι νέοι μπαμπάδες αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν και μερικές από τις κανονικές ημέρες άδειας τους αμέσως μετά, ώστε να μείνουν λίγο περισσότερο με τη γυναίκα και του μωρό τους, αυτές τις πρώτες ιδιαίτερες μέρες.

Προετοιμαστείτε για τις αλλαγές

Η έλευση ενός μωρού αλλάζει τις καθημερινές συνθήκες, τη δυναμική του ζευγαριού, τις προτεραιότητες μέσα στο σπίτι και τις απαιτήσεις που υπάρχουν. Παράλληλα, η αποχή από το σεξ για όσο διάστημα προτείνει ο γυναικολόγος και το στρες της διαχείρισης της καθημερινότητας, συνήθως απομακρύνει τα ζευγάρια. Προσπαθήστε να περνάτε ποιοτικό χρόνο με τη σύντροφό σας ανά κάποιες μέρες, ώστε να μην χάνεται η υγιής επικοινωνία.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δε γνωρίζουν τι είναι το πρωτόγαλα μέχρι να έρθει στη ζωή τους μια εγκυμοσύνη (δική τους, της συντρόφου τους ή κάποιου οικείου συγγενικού ή φιλικού προσώπου) ή πιο συγκεκριμένα ο τοκετός και ο θηλασμός. Κι όμως, το πρωτόγαλα είναι μια από τις πιο φυσικές διαδικασίες που συμβαίνει στις γυναίκες μετά τον τοκετό, ξεκινώντας την παραγωγή του μητρικού γάλακτος.

Τι είναι το πρωτόγαλα;

Το πρωτόγαλα είναι η πρώτη μορφή μητρικού γάλακτος που απελευθερώνεται από τους μαστικούς αδένες μετά τον τοκετό. Είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε αντισώματα και αντιοξειδωτικά, κατάλληλα για τη δημιουργία και ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος ενός νεογέννητου. Το πρωτόγαλα έχει πιο παχύρρευστη και συμπυκνωμένη σύσταση και πιο κίτρινο χρώμα από το μητρικό γάλα. Παράγεται περίπου μέχρι και την πέμπτη ημέρα μετά τον τοκετό.

Ιδιότητες και οφέλη πρωτογάλακτος: Ένας φυσικός υγρός χρυσός

Το πρωτόγαλα, εξαιτίας των μοναδικών ιδιοτήτων του ονομάζεται και «υγρός χρυσός». Τα οφέλη στην υγεία και τη θωράκιση του οργανισμού των νεογνών είναι πολύ σημαντικά. Πιο συγκεκριμένα το πρωτόγαλα:

• Χτίζει ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, εξαιτίας της υψηλής περιεκτικότητάς του σε αντισώματα (ανοσοσφαιρίνη) και λευκά αιμοσφαίρια.
• Προλαμβάνει τον ίκτερο.
• Δημιουργεί μια σκληρή επίστρωση στο στομάχι και το έντερο του νεογέννητου, εμποδίζοντας τη δράση των μικροβίων και αποτρέποντας τη φλεγμονή, καθώς περιέχει λακτοφερίνη, πρωτεΐνη που βοηθά στην πρόληψη των μολύνσεων.
• Λειτουργεί ως καθαρτικό και βοηθά το νεογνό να κάνει την πρώτη του κένωση (μηκώνιο).
• Παρέχει απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τη σωστή ανάπτυξη του εγκεφάλου, των ματιών και της καρδιάς.
• Περιέχει υψηλά επίπεδα πρωτεϊνών, αλάτων, λιπαρών και βιταμινών όπως:
  • Βιταμίνη Α, που διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην όραση, το δέρμα και το ανοσοποιητικό σύστημα
  • Μαγνήσιο, το οποίο υποστηρίζει την καρδιά και τα οστά
  • Χαλκό και ψευδάργυρο, που υποστηρίζουν επίσης το ανοσοποιητικό
• Αποτελεί την τέλεια τροφή για το νεογνό, η οποία αφομοιώνεται εύκολα.
• Βοηθά στην πρόληψη της υπογλυκαιμίας στο αίμα στα νεογνά.

Πρωτόγαλα στην εγκυμοσύνη

Το πρωτόγαλα αρχίζει να παράγεται μεταξύ 12ης και 18ης εβδομάδας εγκυμοσύνης. Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρηθεί διαρροή πρωτογάλακτος από το στήθος ήδη από το 2ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης (συνήθως ορατή ως μια λεπτή ξεραμένη κίτρινη κρούστα) και πιο έντονα από την 37η εβδομάδα της εγκυμοσύνης. Σπάνια, μπορεί η διαρροή να είναι τόσο μεγάλη, ώστε να χρειάζεται η χρήση επιθεμάτων, ή και να γίνει άντληση, χρησιμοποιώντας τα χέρια με μαλακές κινήσεις. Ωστόσο, μια τέτοια διαρροή δε σημαίνει ότι επίκειται τοκετός.

Η συμβολή του πρωτογάλακτος στο θηλασμό

Η ροή του πρωτογάλακτος από τις θηλές είναι ιδανική για την έναρξη του θηλασμού: είναι αργή, δίνοντας αρκετό χρόνο εξάσκησης, ώστε το μωρό σας να μάθει να θηλάζει, δηλαδή να πιπιλάει, να καταπίνει και να αναπνέει ταυτόχρονα.

Το πρωτόγαλα είναι το πρώτο στάδιο του μητρικού γάλακτος. Οι περισσότερες γυναίκες παράγουν από μια κουταλιά της σούπας έως και 25 γραμμάρια πρωτόγαλα μέσα στις πρώτες 24 ώρες από τον τοκετό και συνεχίζουν να παράγουν από 1 ως 4 κουταλάκια του γλυκού πρωτόγαλα καθημερινά. Η παραγωγή του αυξάνεται σταδιακά μέχρι να αρχίσει να παράγεται το μεταβατικό γάλα, το δεύτερο στάδιο του μητρικού γάλακτος, περίπου τέταρτη ημέρα μέχρι και τη δεύτερη εβδομάδα μετά τον τοκετό. Τέλος, μετά τη δεύτερη εβδομάδα μέχρι και το τέλος του θηλασμού παράγεται το ώριμο γάλα.

Το πρωτόγαλα και το ώριμο γάλα έχουν σημαντικές διαφορές στη σύσταση και την περιεκτικότητά τους: Το πρωτόγαλα περιέχει δύο φορές περισσότερη πρωτεΐνη, τέσσερις φορές περισσότερο ψευδάργυρο, χαμηλότερη περιεκτικότητα σε λίπος και σάκχαρα και φυσικά, είναι πιο παχύ και πιο κίτρινο.

Η εναρμόνιση της εργασίας με την εγκυμοσύνη μπορεί να αποτελέσει μια αρκετά δύσκολη και περίπλοκη διαδικασία. Στα ποικίλα συναισθήματα που αναβλύζουν την περίοδο της εγκυμοσύνης, το άγχος και οι δυσκολίες των εργαζόμενων εγκύων στην προσπάθεια τους ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της εργασίας τους προσθέτουν ένα ακόμα βάρος.

Πρώτον, έχουν να διαχειριστούν συμπτώματα της εγκυμοσύνης όπως η ναυτία, η αίσθηση της κόπωσης, τα πρησμένα πόδια, κλπ, τα οποία προκαλούν αντικειμενικές δυσκολίες στην καθημερινότητά τους, άρα και στην εργασία τους. Δεύτερον, έχουν αυξημένες υποχρεώσεις είτε επειδή έχουν να φροντίσουν και άλλα παιδιά, είτε επειδή πρέπει να οργανώσουν τον ερχομό του μωρού, κάνοντας αγορές και προσαρμογές στο σπίτι, είτε επειδή επισκέπτονται το γιατρό τους και κάνουν τις απαραίτητες εξετάσεις του προγεννητικού ελέγχου. Και τρίτον, μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο που ζούμε, αντιμετωπίζουν τον εργασιακό φόρτο με επιπρόσθετο άγχος, καθώς μπορεί να διατρέχουν τον κίνδυνο να παραγκωνιστούν από εργοδότες και προϊσταμένους και έχουν το φόβο ότι μπορεί να «μείνουν πίσω» στον εργασιακό στίβο και να καθυστερήσει η ανέλιξή τους ή να χάσουν τους πελάτες τους (αν πρόκειται για ελεύθερες επαγγελματίες).

Με ποιους τρόπους μπορεί να διασφαλίσει μια έγκυος εργαζόμενη την εναρμόνιση της επαγγελματικής της ζωής με την εγκυμοσύνη;

Συμβουλές για την εναρμόνιση της εργασίας με την εγκυμοσύνη

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα είναι η ανακοίνωση της εγκυμοσύνης στους εργοδότες. Αν οι εργοδότες είναι υποστηρικτικοί, όσο νωρίτερα το γνωρίζουν τόσο πιο εύκολο θα είναι να αντιμετωπιστούν οι δυσκολίες της εγκυμοσύνης. Αν οι εργοδότες, αλλά και οι στενοί συνεργάτες γνωρίζουν την εγκυμοσύνη, τότε είναι πιο εύκολο να δείξουν κατανόηση, να βοηθήσουν πρακτικά ή με το φόρτο εργασίας, όταν δε νιώθετε καλά και να οργανώσουν το φόρτο εργασίας κατά τη διάρκεια της άδειάς σας.

Ωστόσο, το πότε θα γίνει η ανακοίνωση δε χρειάζεται να γίνει άμεσα και βεβιασμένα, αλλά στο χρόνο που θα νιώθετε άνετα να μοιραστείτε τα νέα σας. Επιπλέον, τα νέα της εγκυμοσύνης δε χρειάζεται να τα μοιραστείτε με όλους, αλλά μόνο με όσους νιώθετε οικειότητα ή και συνεργάζεστε στενά. Αν το κλίμα στο χώρο εργασίας σας δεν είναι καλό, μπορείτε να καθυστερήσετε την ανακοίνωση. Σε δεύτερο χρόνο, καλό είναι να σκεφτείτε και έπειτα να συζητήσετε με τους εργοδότες σας για το διάστημα κατά το οποίο έχετε σκοπό να πάρετε άδεια μητρότητας και το πότε σκέφτεστε να επιστρέψετε.

Πώς να αποφασίσω πότε θα σταματήσω την εργασία πριν τον τοκετό;

Η απόφαση για το πότε θα ξεκινήσει την άδεια μητρότητας μια έγκυος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Πρώτος και κύριος παράγοντας είναι η υγεία εγκύου και εμβρύου. Μπορεί μια εγκυμοσύνη να εξελίσσεται ομαλά, χωρίς προβλήματα ή να απαιτεί φαρμακευτική αγωγή, νοσηλεία ή ακινησία. Σε περιπτώσεις εγκύων με κύηση υψηλού κινδύνου, κολπική αιμορραγία, ανεπάρκεια τραχήλου, ιστορικό επιπλοκών εγκυμοσύνης ή αποβολών, που διατρέχουν κίνδυνο για προεκλαμψία ή πρόωρο τοκετό μπορεί να χρειαστεί να σταματήσουν την εργασία από νωρίς.

Στην απόφαση αυτή σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν επίσης η οικονομική κατάσταση της εγκύου και ο οικονομικός προγραμματισμός της οικογένειας, όπως επίσης και το μοντέλο της εργασίας. Μια έγκυος εργαζόμενη μπορεί να μην είναι σε θέση να σταματήσει νωρίς για βιοποριστικούς λόγους ή επειδή ως ελεύθερη επαγγελματίας ή ιδιοκτήτρια επιχείρησης, υπάρχει αντίκτυπο στην εργασία της μελλοντικά.

Τέλος, οι απαιτήσεις του συγκεκριμένου επαγγέλματος που εξασκεί μια έγκυος πρέπει να λαμβάνεται υπόψη για αυτή την απόφαση. Υπάρχουν θέσεις εργασίας που δημιουργούν υψηλά επίπεδα άγχους, που πρέπει να δουλεύει η έγκυος όρθια συνεχώς, που είναι πολύ μακριά από το σπίτι της, οπότε κουράζεται με τις μετακινήσεις, κ.ά., συνθήκες οι οποίες ενδεχομένως να καθιστούν δυσκολότερη την εργασία.

Δικαιώματα των εγκύων εργαζομένων στην Ελλάδα

Μια σημαντική υπενθύμιση προς όλες τις εγκύους εργαζόμενες είναι ότι η προστασία τους στο χώρο εργασίας είναι ένα δικαίωμα που κατοχυρώνεται τόσο από την ελληνική νομοθεσία, όσο και από αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στην Ελλάδα είναι θεσμοθετημένη η άδεια τοκετού, διάρκειας 8 εβδομάδων, η άδεια λοχείας, διάρκειας 9 εβδομάδων και η ειδική άδεια προστασίας της μητρότητας διάρκειας 6 μηνών. Κανένας εργοδότης δε μπορεί να απολύσει μια έγκυο εργαζόμενη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και για 1 χρόνο μετά τον τοκετό. Επιπλέον, οι εργαζόμενες μητέρες δικαιούνται άδεια θηλασμού: 30 μήνες μετά από τον τοκετό μπορούν να έρχονται στην εργασία τους 1 ώρα αργότερα ή να αποχωρούν 1 ώρα νωρίτερα ή, εναλλακτικά, και εφόσον ο εργοδότης συμφωνεί, να διαμορφώσουν ένα μειωμένο ωράριο (κατά 2 ώρες για τους πρώτους 12 μήνες και στην συνέχεια κατά 1 ώρα για τους επόμενους 6).

Το πότε θα μείνει μια γυναίκα έγκυος είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση. Ωστόσο, αυτή η απόφαση μπορεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό να επηρεαστεί από διάφορους εξωγενείς παράγοντες. Οι προσωπικοί στόχοι και φιλοδοξίες των ανθρώπων, η οικονομική και επαγγελματική κατάσταση στην οποία βρίσκονται, η ύπαρξη μιας υγιούς συντροφικής σχέσης, ο τόπος στον οποίο ζουν και το περιβάλλον, η διατροφή, η ψυχολογική και σωματική υγεία αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για να λάβει μια γυναίκα ή ένας άνδρας την απόφαση να κάνει παιδί. Ταυτόχρονα, οι ίδιοι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν και τη γονιμότητα.

Τα τελευταία χρόνια η τεκνοποίηση γίνεται σε μεγαλύτερες ηλικίες, όπως δείχνει και έρευνα του Αμερικανικού Ινστιτούτου Guttmacher, καθώς οι κοινωνία και οι απαιτήσεις της αλλάζουν, όπως επίσης και οι προσωπικές ανάγκες και ενδιαφέροντα. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε Journal of the American Medical Association (JAMA) το 2021, ερευνώντας στοιχεία από το 1959 ως το 2018, η αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών έχει επεκταθεί με τις περιόδους να ξεκινούν νωρίτερα και την εμμηνόπαυση να έρχεται αργότερα. Συνολικά, τα ευρήματα έδειξαν ότι η αναπαραγωγική ηλικία έχει μεγαλώσει κατά 2,1 χρόνια. Μολαταύτα, αυτή η επέκταση δε γνωρίζουμε αν σημαίνει ότι έχει μεταφερθεί και η ηλικία όπου οι γυναίκες βρίσκονται στο peak της γονιμότητας τους. Σίγουρα, η γυναικεία γονιμότητα είναι ένα ζήτημα που απασχολεί και θα απασχολήσει την επιστημονική έρευνα στο μέλλον, προσφέροντας μας γνώσεις ή και αλλάζοντας δεδομένα που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.

Σε κάθε περίπτωση, σε όποια ηλικία και αν βρίσκεται μια γυναίκα που επιθυμεί να κάνει παιδιά, είναι καλό να γνωρίζει ποιες είναι οι πιθανότητες και ποιες οι δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει ανάλογα με την ηλικία της.

Εγκυμοσύνη στη δεκαετία των ‘20

Σε αυτή τη δεκαετία, ανάμεσα στα 20 και 30 έτη, οι πιθανότητες να μείνει μια γυναίκα έγκυος σε έναν μόνο κύκλο περιόδου είναι αρκετά υψηλές, δηλαδή 25%. Μεταξύ των 20 και 25 ετών μια γυναίκα έχει τις περισσότερες πιθανότητες να συλλάβει ένα υγιές έμβρυο, καθώς η πλειονότητα των ωαριών είναι φυσιολογικά σε αυτή την ηλικία, ενώ ανάμεσα στα 25 και 30 έτη οι πιθανότητες αποβολής είναι οι μικρότερες από κάθε άλλο ηλικιακό γκρουπ.

Αν έχετε ανεπιτυχείς προσπάθειες τεκνοποίησης για ένα χρόνο σε αυτή την ηλικία, καλό είναι να συμβουλευτείτε το γυναικολόγο σας.

Εγκυμοσύνη στη δεκαετία των ‘30

Οι πιθανότητες να μείνετε έγκυος στις αρχές της δεκαετίας των τριάντα είναι υψηλές. Ωστόσο, οι πιθανότητες για αποβολή αρχίζουν να αυξάνονται από την ηλικία των 30 ετών, με εμφανή αύξηση μετά τα 35. Επιπλέον, μετά τα 35 1 στα 5 άτομα ηλικίας 30 έως 39 ετών αντιμετωπίζουν δυσκολίες σύλληψης, όταν πρόκειται για το πρώτο τους παιδί, σε σύγκριση με 1 στα 8 άτομα κάτω των 30 ετών. Συνήθως στις γυναίκες, σε αυτή την ηλικία αρχίζει να μειώνεται η ποιότητα των ωαρίων και αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης πρόωρου τοκετού, χρωμοσωμικών ανωμαλιών, διαβήτη κύησης, προεκλαμψίας και διενέργειας καισαρικής τομής.

Σε αυτές τις ηλικίες, όπου η προσπάθεια τεκνοποίησης είναι συνήθως πιο συνειδητή, καλό είναι να συμβουλευτείτε το γυναικολόγο σας, αν έχετε ανεπιτυχείς προσπάθειες τεκνοποίησης για 6-9 μήνες. Παρόλα αυτά,  περίπου το 30% των 35χρονων γυναικών είναι φυσιολογικό να χρειαστούν παραπάνω από ένα χρόνο για να μείνουν έγκυες. Τέλος σε αυτή τη δεκαετία συνίσταται να κάνετε κατάψυξη των ωαρίων σας για μελλοντική χρήση, αν το επιθυμείτε.

Εγκυμοσύνη στη δεκαετία των ’40 και έπειτα

Η εγκυμοσύνη στην δεκαετία των ΄40 δεν είναι χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής. Οι περισσότερες γυναίκες, ειδικά παλαιότερα που κάθε οικογένεια έκανε πολλά περισσότερα παιδιά, συνέχιζαν να έχουν εγκυμοσύνες καθόλα τα χρόνια κατά τα οποία ήταν γόνιμες. Η διαφορά με τη σύγχρονη εποχή είναι ότι υπάρχουν πια αρκετές γυναίκες που κάνουν το πρώτο τους παιδί σε αυτή τη δεκαετία.

Με την ηλικία, η ποιότητα και η ποσότητα των ωαρίων μειώνεται, ενώ και η μήτρα γίνεται πιο λεπτή, καθιστώντας πιο δύσκολη την εμφύτευση του ωαρίου. Όσες γυναίκες πλησιάζουν στην εμμηνόπαυση πιο πρώιμα, μπορεί επίσης να δουν τον κύκλο τους να γίνεται ακανόνιστος.

Σε αυτές τις ηλικίες, η επιστήμη είναι στο πλάι των ζευγαριών. Η τεκνοποίηση μπορεί να γίνει εξ ολοκλήρου ή να υποβοηθηθεί από φαρμακευτική αγωγή ή τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Αν επιθυμείτε να τεκνοποιήσετε σε αυτή τη δεκαετία, καλό είναι να κλείσετε ραντεβού για άμεση αξιολόγηση ή και θεραπεία γονιμότητας, εάν είναι απαραίτητο.

Κάθε νέος γονιός που προετοιμάζει τον ερχομό του μωρού του στον κόσμο, βομβαρδίζεται από πληθώρα συμβουλών για το τι πρέπει να κάνει για να φροντίσει το νεογέννητο και από άπειρες επιλογές για προϊόντα που είναι ή παρουσιάζονται ως απαραίτητα. Ως αποτέλεσμα, πολλοί γονείς γεμίζουν άγχος για τις επιλογές που πρέπει να κάνουν και το κατά πόσο αυτές θα είναι οι σωστές. Επιπλέον κατακλύζονται από αίσθημα ανεπάρκειας, γιατί μπορεί να μη μπορούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στις αγορές που πρέπει να κάνουν.

Οι αγορές που θα κάνουν οι νέοι γονείς, φυσικά, δεν εξαρτώνται μόνο από την οικονομική τους κατάσταση. Σημαντικό ρόλο έχει το μέγεθος του παιδικού δωματίου, του σπιτιού και των αποθηκευτικών χώρων του, ο καιρός στην περιοχή που μένουν και τα δώρα που θα λάβουν για το μωρό από συγγενείς και φίλους (είτε καινούρια, είτε αντικείμενα που έχουν χρησιμοποιηθεί για άλλο μωρό).

Η πρώτη συμβουλή μου προς τους νέους γονείς είναι: εστιάστε τις αγορές σας αρχικά σε ό,τι είναι απαραίτητο για πρώτο τρίμηνο της ζωής του μωρού.  Έπειτα μπορείτε να κάνετε αγορές σταδιακά, ανάλογα με τις ανάγκες του μωρού και τις συνήθειες σας. Ποια προϊόντα και αντικείμενα είναι, όμως, πραγματικά απαραίτητα για τη φροντίδα του νεογέννητου;

Πάνες

Παρόλο που είναι τόσο προφανές και δεδομένο για ένα νεογέννητο, οι πάνες είναι το πρώτο και σημαντικότερο προϊόν που χρειάζεται να αγοράσετε ως νέοι γονείς. Ένα νεογέννητο χρειάζεται περίπου 8 πάνες την ημέρα, συνεπώς χρειάζεται να υπάρχει έλεγχος για το απόθεμα καθημερινά, ώστε να μην τελειώσουν σε ημέρα όπου είναι κλειστά τα καταστήματα. Και ενώ εξαιτίας του αυξημένου κόστους τους είναι οικονομικά συμφέρον να αγοράζετε μεγάλες συσκευασίες ή από καταστήματα που κάνουν προσφορές, χρειάζεται προσοχή, γιατί νεογέννητα μεγαλώνουν γρήγορα και μπορεί να χρειαστούν μεγαλύτερο νούμερο από μέρα σε μέρα. Μαζί με τις πάνες χρειάζεται να αγοράσετε για την αλλαγή τους μωρομάντηλα, κρέμα για δερματικούς ερεθισμούς και υποσέντονα.

Βρεφικά ρούχα

Τα νεογέννητα μεγαλώνουν γρήγορα και παράλληλα λερώνονται εύκολα, με αποτέλεσμα πολλοί γονείς να ανακαλύπτουν είτε ότι έχουν πολύ λίγα, είτε πολλά ρούχα και λευκά είδη.

Όσον αφορά τα ρούχα, για αρχή καλό είναι να έχετε προμηθευτεί 6-8 φορμάκια- εσώρουχα και 3-4 ολόσωμα φορμάκια κατάλληλα για την εποχή, 4-5 ζευγάρια κάλτσες και είτε ζακετούλες, σκουφάκι, γάντια, είτε καπέλο, ανάλογα με την εποχή.

Προϊόντα θηλασμού και τροφές

Ανάλογα με το αν το νεογέννητο θηλάζει ή όχι μπορεί να χρειαστείτε προϊόντα που διευκολύνουν το θηλασμό, αφού συμβουλευτείτε τη μαία σας, όπως επιθέματα στήθους ή κοχύλια θηλασμού και μαξιλάρι θηλασμού. Αν το μωρό δε θηλάζει πρέπει να αγοράσετε τουλάχιστον δύο μπιμπερό, αποστειρωτή και βρεφικό γάλα.

Μπάνιο και περιποίηση του μωρού

Τις πρώτες 1-2 εβδομάδες μέχρι να «πέσει» ο ομφάλιος λώρος, το νεογέννητο χρειάζεται καθάρισμα καθημερινά. Μετά από αυτό, το μπάνιο μπορεί να γίνεται από καθημερινά, μέχρι και 3 φορές την εβδομάδα. Θα χρειαστείτε ένα βρεφικό σφουγγάρι, βρεφικό αφρούλουτρο-σαμπουάν, 2-3 πετσέτες ή μπουρνούζια και ένα μπανάκι μωρού που μπορείτε να το τοποθετήσετε μέσα στη μπανιέρα, το μπάνιο ή σε όποιο σημείο του σπιτιού σας βολεύει.

Επιπλέον, καλό είναι να έχετε κάποια βασικά φαρμακευτικά προϊόντα για την περιποίησή του, όπως θερμόμετρο,  μια μικρή σύριγγα για τυχόν φάρμακα που μπορεί να χρειαστεί να πάρει.

Ύπνος 

Για τον ύπνο του μωρού είναι απαραίτητη μια κούνια και ένα πορτ-μπεμπε, ώστε να έχετε το νεογέννητο δίπλα σας αν είστε μακριά από το υπνοδωμάτιο ή εκτός σπιτιού. Σε περίπτωση που έχετε χρησιμοποιημένη κούνια, ιδανικά προτείνεται να πάρετε καινούριο στρώμα. Αν αυτό δεν είναι εφικτό χρησιμοποιήστε στρώμα που ταιριάζει ακριβώς στην κούνια (δηλαδή δεν αφήνει κενό στις πλευρές), είναι σκληρό, καθαρό και χωρίς φθορές ή σκισίματα. Για την κούνια επίσης θα χρειαστείτε ένα αδιάβροχο υποσέντονο, σεντονάκια (τουλάχιστον 4) και κουβερτούλα ανάλογη με την εποχή. Μην τοποθετείτε στην κούνια μαξιλάρια και παπλώματα, τουλάχιστον μέχρι τα πρώτα του γενέθλια, καθώς υπάρχει κίνδυνος ασφυξίας.

Μετακίνηση με το μωρό

Ανάλογα με τον προγραμματισμό σας και το κατά πόσο πρόκειται να μετακινηθείτε με το μωρό τους πρώτους μήνες, οι αγορές προϊόντων που σχετίζονται με τη μετακίνηση μπορούν να καθυστερήσουν για λίγο.

Για τη μεταφορά του μωρού απαραίτητο είναι το καρότσι. Αν έχετε χρησιμοποιημένο καρότσι βεβαιωθείτε ότι δεν έχει φθορές στο εσωτερικό του, οι ρόδες και τα φρένα του λειτουργούν σωστά και είναι καθαρό. Κάποιοι γονείς προτιμούν για τους πρώτους μήνες τη χρήση μάρσιππου, αλλά αυτό είναι μια προσωπική απόφαση που εξαρτάται από την καθημερινότητα του ζευγαριού και την κατάσταση υγείας της μητέρας μετά τον τοκετό.

Αν έχετε αυτοκίνητο είναι απαραίτητη η αγορά ενός βρεφικού καθίσματος, που είναι πλέον και απαραίτητη προϋπόθεση για το εξιτήριο του νεογέννητου από το μαιευτήριο. Μην αγοράζετε ή δέχεστε καθίσματα αυτοκινήτου από δεύτερο χέρι αν δεν είστε βέβαιοι ότι δεν έχει εμπλακεί σε ατύχημα.

Είστε ήδη έγκυος στο δεύτερο παιδί σας ή θέλετε, σκέφτεστε ή προγραμματίζετε να κάνετε δεύτερο παιδί στο μέλλον; Τότε είναι πολύ πιθανό να πιστεύετε ή να σας έχουν πει ότι εφόσον έχετε ήδη περάσει μια εγκυμοσύνη, όλα είναι ευκολότερα.

Αυτό που είναι δεδομένο, είναι ότι έχοντας πια την εμπειρία της πρώτης εγκυμοσύνης και του τοκετού, έχετε αρκετές εμπειρικές γνώσεις. Οι αλλαγές που θα περάσει το σώμα σας, οι επισκέψεις στον γυναικολόγο και οι εξετάσεις προγεννητικού ελέγχου που είναι απαραίτητες να γίνουν, τα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσατε και η σύνδεση σας με το έμβρυο που μεγαλώνει μέσα σας, σας έχουν προετοιμάσει με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολύ λιγότερες άγνωστες καταστάσεις που προκαλούν άγχος. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι μια δεύτερη εγκυμοσύνη είναι εύκολη, ούτε ότι θα είναι η ίδια με την πρώτη.

Με ποιους τρόπους μπορεί να διαφέρει η δεύτερη εγκυμοσύνη από την πρώτη και πώς μπορείτε να προετοιμαστείτε καλύτερα γι αυτήν;

Κόπωση κατά την εγκυμοσύνη

Πολλές γυναίκες αισθάνονται μεγαλύτερη κούραση σε δεύτερες (τρίτες, κλπ) εγκυμοσύνες από ό,τι κατά την πρώτη. Παρόλο που δεν υπάρχουν έρευνες οι οποίες να εντοπίζουν κάποιο συγκεκριμένο πρόβλημα, η μεγαλύτερη κόπωση σε δεύτερη εγκυμοσύνη δεν αποτελεί έκπληξη. Έχοντας ήδη τουλάχιστον ένα ακόμη παιδί στο σπίτι, οι υποχρεώσεις είναι αυξημένες, με αποτέλεσμα να αφήνουν λιγότερο χρόνο για ξεκούραση, φροντίδα του εαυτού, χρόνο με τον σύντροφο/πατέρα και αγαπημένες δραστηριότητες.

Πόνος στην πλάτη και τη μέση 

Αν είχατε ταλαιπωρηθεί από πόνο στην πλάτη και τη μέση στην πρώτη εγκυμοσύνη, το πιθανότερο είναι ότι θα συμβεί το ίδιο και στις επόμενες. Ούτως ή άλλως, πρόκειται για ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα στην εγκυμοσύνη, αφού συνδέεται άμεσα με την αποδυνάμωση των κοιλιακών μυών όσο μεγαλώνει η κοιλιά και την αλλαγή του κέντρου βάρους προς τα εμπρός.

Στη δεύτερη εγκυμοσύνη ο πόνος μπορεί να είναι πιο έντονος, ιδιαίτερα αν η δεύτερη εγκυμοσύνη είναι χρονικά κοντά με την πρώτη ή αν δεν έχετε ασκηθεί μετά τον τελευταίο τοκετό. Επιπλέον, το πρόβλημα μπορεί να επιδεινωθεί αν έχετε παιδιά μικρής ηλικίας, τα οποία κυνηγάτε, σηκώνετε ή μεταφέρετε στην αγκαλιά σας ή αν η εργασία σας είναι καθιστική ή σωματικά επίπονη. Η ένταξη σωματικής άσκησης κατάλληλης για εγκυμοσύνη στην καθημερινότητά σας μπορεί να βελτιώσει το σύμπτωμα.

Συμπτώματα εγκυμοσύνης

Οι περισσότερες γυναίκες, εξαιτίας της προηγούμενης εμπειρίας τους αναγνωρίζουν πιο γρήγορα τα συμπτώματα της εγκυμοσύνης και κάνουν νωρίτερα τεστ. Ωστόσο, τα συμπτώματα δεν έχουν την ίδια ένταση με την πρώτη. Συμπτώματα όπως ο πόνος στο στήθος και η απέχθεια σε συγκεκριμένα φαγητά, συνήθως είναι πιο ήπια, ενώ άλλα συμπτώματα όπως η πρωινή αδιαθεσία, οι εμετοί και η συχνοουρία, μπορεί να είναι πιο έντονα στη δεύτερη εγκυμοσύνη.

Αρκετές γυναίκες μπορούν στη δεύτερη εγκυμοσύνη να καταλάβουν γρηγορότερα το έμβρυο να κινείται, να αναγνωρίσουν τις συσπάσεις Braxton-Hicks και να τις ξεχωρίσουν από τις συσπάσεις του τοκετού.

Αλλαγές στο σώμα

Συνήθως στη δεύτερη εγκυμοσύνη, η κοιλιά προβάλλει νωρίτερα. Αυτό δε συμβαίνει επειδή το έμβρυο έχει μεγαλύτερο ρυθμό ανάπτυξης, αλλά εξαιτίας και πάλι των κοιλιακών μυών, αλλά και των μυών της λεκάνης. Έχοντας ήδη διανύσει μια εγκυμοσύνη οι μύες της περιοχής είναι πιο μαλακοί και χαλαροί. Για τον ίδιο λόγο μπορεί να έχετε την αίσθηση (ή όντως να συμβαίνει) η κοιλιά να βρίσκεται πιο χαμηλά, γεγονός που επίσης συμβάλλει στην αύξηση του πόνου στη μέση που αναφέρθηκε παραπάνω.

Τοκετός

Αν δεν εμφανίστηκε κάποια αιτία που να έκανε απαραίτητη τη διενέργεια καισαρικής τομής και γεννήσατε φυσιολογικά στη δεύτερη εγκυμοσύνη, είναι πιθανό ο τοκετός να διαρκέσει λιγότερο. Η μνήμη του σώματος τείνει να συμβάλλει στην ταχύτερη διαστολή του τραχήλου της μήτρας ενώ ταυτόχρονα ο κόλπος είναι πιο μαλακός, επιτρέποντας στο έμβρυο να βγεί πιο εύκολα.

4ο τρίμηνο εγκυμοσύνης και λοχεία

Το 4ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, αυτό που ονομάζουμε κοινώς λοχεία αποτελεί από μόνο του ένα δύσκολο στάδιο. Συναισθήματα κούρασης, εξάντλησης και άγχους αναμειγνύονται με τα πρωτόγνωρα συναισθήματα της γονεϊκότητας και, φυσικά, τα συναισθήματα που συνδέονται με την ανάρρωση και αποκατάσταση μετά τον τοκετό.

Αν πρόκειται για δεύτερη εγκυμοσύνη, σε πολλές περιπτώσεις τα πράγματα δε γίνονται ευκολότερα. Μετά τον τοκετό είναι πιθανό οι πόνοι και οι κράμπες να είναι πιο έντονοι σε σχέση με την πρώτη εγκυμοσύνη. Επιπλέον, η διαδικασία της επαναφοράς μετά τον τοκετό διαρκεί συνήθως περισσότερο, τόσο εξαιτίας της καταπόνησης του σώματος για 2η ή 3η φορά, όσο και εξαιτίας των υποχρεώσεων που διπλασιάζονται και δεν αφήνουν χρόνο για ξεκούραση, ανάρρωση και αυτοφροντίδα.

Τέλος, ακόμα και αν δε βιώσετε μεγάλες διαφορές στο σώμα σας συγκριτικά με τη δεύτερη εγκυμοσύνη, είναι πιθανό να δείτε διαφορές στην ψυχολογία σας. Όσο συγκινητική και ασύγκριτη και να είναι η αίσθηση του να φέρνεις ένα παιδί στον κόσμο, δεν παύει να υπάρχει επιπρόσθετο άγχος για την κάλυψη των αναγκών του μεγαλύτερου ή των μεγαλύτερων παιδιών και τις αλλαγές που επιφέρει το νέο μέλος της οικογένειας.

Η ανεπάρκεια τραχήλου της μήτρας είναι μια κατάσταση όπου ο τράχηλος της μήτρας δε λειτουργεί σωστά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Συναντάται περίπου σε 1 στις 100 εγκυμοσύνες και συνήθως εμφανίζεται στο 2ο τρίμηνο της εγκυμοσύνης (από τη 14η έως την 27η εβδομάδα κύησης).

Ο τράχηλος, ο οποίος είναι το κατώτερο τμήμα της μήτρας και φτάνει μέχρι το άνω μέρος του κόλπου, φυσιολογικά είναι σκληρός και στενός. Όμως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης (και ειδικά στον 9ο μήνα και κατά τη διάρκεια του τοκετού) αλλάζει: σιγά-σιγά μαλακώνει, μικραίνει σε μήκος, ανοίγει και διαστέλλεται. Όταν υπάρχει ανεπάρκεια, ο τράχηλος είτε διαστέλλεται ή μικραίνει σε μήκος περισσότερο από το φυσιολογικό στο 2ο τρίμηνο.

Η ανεπάρκεια τραχήλου μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην εγκυμοσύνη, αφού το έμβρυο μπορεί να μην έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξή του. Ως αποτέλεσμα, η ανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει πρόωρο τοκετό (δηλαδή τοκετό πριν από την 37η εβδομάδα κύησης) ή αποβολή (ακόμα και σε προχωρημένο στάδιο της εγκυμοσύνης).

Συμπτώματα ανεπάρκειας τραχήλου

Δυστυχώς η ανεπάρκεια τραχήλου συνήθως δεν εμφανίζει συμπτώματα σε αρχικά στάδια της εγκυμοσύνης. Σε κάποιες περιπτώσεις οι έγκυες μπορούν να βιώσουν συμπτώματα τα οποία μπορεί να υποδεικνύουν ανεπάρκεια τραχήλου ακόμα και πριν από την 24η εβδομάδα της εγκυμοσύνης.

Τέτοια συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Αίσθηση πίεσης στην περιοχή της λεκάνης
• Ασυνήθιστο ή καινούριο πόνο στην πλάτη
• Ήπιες στομαχικές κράμπες
• Ελαφριά κολπική αιμορραγία
• Ορατές αλλαγές στις κολπικές εκκρίσεις

Πώς προκαλείται η ανεπάρκεια του τραχήλου της μήτρας; 

Η ανεπάρκεια τραχήλου μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε γυναίκα. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιο παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της.

Οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν:

• Ανατομικές ανωμαλίες ή παθήσεις του τραχήλου της μήτρας
• Συγγενείς (εκ γενετής) ανωμαλίες της μήτρας
• Ιατρικό ιστορικό χειρουργικών επεμβάσεων στον τράχηλο, όπως για παράδειγμα  κωνοειδής εκτομή τραχήλου (loop εκτομή τραχήλου)
• Το εκ γενετής σύνδρομο Έλερς-Ντάνλος (Ehlers-Danlos syndrome), μια σπάνια πάθηση που επηρεάζει τους συνδετικούς ιστούς του σώματος)
• Κύηση διδύμων ή περισσότερων εμβρύων
• Ανεπάρκεια τραχήλου σε προηγούμενη εγκυμοσύνη

Πώς αντιμετωπίζεται η ανεπάρκεια τραχήλου;

Ανάλογα με την κατάσταση του τραχήλου της μήτρας, η αντιμετώπιση της ανεπάρκειας ποικίλλει. Στις περιπτώσεις όπου ο βαθμός της ανεπάρκειας είναι μικρός, χορηγείται φαρμακευτική αγωγή, μαζί με συστάσεις για ξεκούραση και μείωση της σωματικής καταπόνησης της εγκύου, αποχή από σωματική άσκηση, εργασία, κ.λ.π. Στις περιπτώσεις όπου η ανεπάρκεια είναι πιο εκτεταμένη, μπορεί ο γυναικολόγος να συστήσει περίδεση του τραχήλου, δηλαδή μια μικρή επέμβαση όπου τοποθετείται ειδικό ράμμα στον τράχηλο. Φυσικά, συνδυαστικά με αυτό συνίσταται επίσης ξεκούραση και αποχή από σωματική δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένης και της σεξουαλικής επαφής.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω στην πρόληψη της ανεπάρκειας τραχήλου;

Παρόλο που δεν υπάρχει κάποιος άμεσος τρόπος να προληφθεί η ανεπάρκεια τραχήλου, υπάρχουν κάποιες συμβουλές που μπορείτε να ακολουθήσετε για να έχετε μια υγιή εγκυμοσύνη:

1. Μην αμελείτε τον προγεννητικό έλεγχο. Ακολουθήστε τις οδηγίες του γυναικολόγου και όλων των γιατρών που σας παρακολουθούν στην εγκυμοσύνη. Ενημερώστε τους γιατρούς σας για ό,τι σημάδι ή πρόβλημα σας ανησυχεί, ακόμα κι αν φαίνεται ασήμαντο.
2. Μην αμελείτε τη λήψη τυχόν φαρμακευτικής αγωγής που μπορεί να σας έχει συνταγογραφήσει ο γυναικολόγος ή άλλοι γιατροί συνεργαζόμενων ειδικοτήτων.
3. Διατηρήστε μια ισορροπημένη διατροφή στην εγκυμοσύνη και καθιερώστε ένα πρόγραμμα σωματικής άσκησης, πάντα σε συνεννόηση με τον γυναικολόγο σας.
4. Διατηρήστε τον έλεγχο στην πρόσληψη βάρους κατά την εγκυμοσύνη και, αν προσπαθείτε να συλλάβετε, προσπαθήστε να έχετε ένα υγιές βάρος πριν από την εγκυμοσύνη.
5. Αποφύγετε τις καταχρήσεις ουσιών όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ.
6. Λάβετε τη γνώμη του γιατρού σας πριν πάρετε οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή ή συμπληρώματα βιταμινών.